pluralia tantum

[mjs]

Weźmy np. rzeczownik "castra" (= obóz wojskowy). Posługując się gramatyką J. Wikarjaka, utworzyć mogę następujące formy:
jeden obóz = una castra (choć właściwym liczebnikiem podziałowym byłby chyba "singula", Wikarjak przy rzeczowniku "litterae" używa formy "unae", a nie "singulae");
dwa obozy = bina castra;
trzy obozy = terna (trina?) castra etc.
Jak jednak napisać po prostu "obozy", bez określania ich liczby?
I jak to jest z liczebnikiem podziałowym "po jednym": mamy uni,-ae,-a czy singuli,-ae,-a?

[innuendo]

To ja pytam, co to jest unae? Skoro unus ma liczbę pojedyńczą bo jak na zdrowy chłopski rozum z jeden zrobić liczbę mnogą?
Polecam: http://www.ifk.uw.edu.pl/didactica.html
i tutaj osobliwości odmian deklinacyjnych

[mjs]

Ha! Zajrzałem do "lektoratowego" podręcznika Jurewicza, Winniczuk i Żuławskiej i oto, co wyczytałem na str. 164:
"Przy rzeczownikach pluralia tantum używa się liczebników podziałowych (...) zamiast singuli używa się uni; zamiast terni - trini..."
Okazuje się, że Wikarjak napisał tak, jak trzeba, tylko nie wszystko wyjaśnił.
Mamy więc una/bina/trina... castra

A co do chłopskiego rozumu... w języku chyba niekoniecznie się on sprawdza. No bo dlaczego np. obóz ma mieć tylko liczbę mnogą? Uni,-ae,-a mają tu pewnie znaczenie jedyni, pojedynczy.

Jak jednak oddać obozy, gdy nie wiemy, ile ich jest?

Za link dziękuję

[Martinus Petrus Garrulus]

nie no... moim zdaniem to jest bzdura i jakiś błąd... przecież mówi się: "singula castra"... unus ma liczbę mnogą, ale w innym kontekście, np: ea cum re uni consentiunt, alteri huic non credunt - jedni się z tym zgadzają, inni temu nie wierzą

ale okazuje się, że Wolanin w swoich skryptach pisze:

"W odniesieniu do rzeczowników będących pluralia tantum nie używa się liczebników głównych. Używa się natomiast liczebników podziałowych, zarówno w funkcji liczebników głównych, jak i podziałowych. Formalne rozgraniczenie obu funkcji istnieje jedynie w przypadku "trina" (funkcja liczebnika głównego) i "terna" (funkcja liczebnika podziałowego). Wyjątkiem jest "uni, ae, a" występujące w funkcji liczebnika głównego:

unae nuptiae - jeden ślub; singulae nuptiae - pojednym ślubie;
septenae nuptiae - siedem ślubów, po siedem ślubów
unum castrum - jeden zamek; una castra - jeden obóz; singula castra - po jednym zamku (obozie); duo castra - dwa zamki; bina castra - dwa obozy, po dwa zamki (obozy)"

[mjs]

Gramatycy więc wydają się zgodni

Jak jednak oddać obozy, gdy nie wiemy, ile ich jest?

Po namyśle dochodzę do takich wniosków:
Na zdrowy rozum pewnie nie da się tego oddać jednoznacznie i słowa takie jak castra = obóz, divitiae = bogactwo itd. oznaczają jeden lub więcej obozów, jedno i więcej bogactw itd. Tak jak polskie nożyce, skrzypce, drzwi itd. Dopiero kontekst pozwala rozstrzygnąć o "rzeczywistej" liczbie danego przedmiotu (rzeczy). Pytanie czy "zdrowy rozum" tu działa, czy też język łaciński wypracował jakieś szczegółowe prawidła?

[Regiomontanus]

Mnie się wydaje, że tak naprawdę nie istnieje słowo które zarówno w liczbie pojedynczej jak i mnogiej brzmi "castra". Castra może natomiast pochodzić od dwóch form:

castra, castrae (I deklinacja)
castrum, castri (II deklinacja)

Pierwsza forma jest podawana w słownikach jako "rzadka", i przeważnie uzywa się drugiej, ale tylko w liczbie mnogiej. Np. Cezar nie używa castrum ani razu.

Z innych dłuższych tekstów, Vulgata używa castra 115 razy, a castrum zaledwie raz (Księga Ezdrasza 6:2)

Et inventum est in Ecbatanis, quod est castrum in Medena provincia, volumen unum : talisque scriptus erat in eo commentarius :

Jednak chodzi tu o twierdzę, zamek, a nie o obóz wojskowy.

[Martinus Petrus Garrulus]

tak więc:

castrum - zamek warowny

liczba mnoga od castrum, czyli castra, nabiera nowego znaczenia: castra - obóz wojskowy

taka jest prawda i koniec kropka, nie można opierać się na wulgacie mówiąc o łacinie klasycznej, ponieważ wulgata nie jest napisana łaciną klasyczną!!!

[Regiomontanus]

... na wulgacie mówiąc o łacinie klasycznej, ponieważ wulgata nie jest napisana łaciną klasyczną!!!

Myslę, że tyrada jest nie na miejscu, bo przecież napisałem, że "castrum" jest użyte w Wulgacie w znaczeniu "zamek" - zgodnie z tym, co twierdzisz.

Podałem Cezara i Wulgatę jako dwa przyklady na to, że "castrum" jest praktycznie nie używane - akurat mam te dwa teksty na dysku i mogę je łatwo przeszukiwać.

Z czystej ciekawości, wynik przeszukania całej "The latin library"
(wrzucając do googla castrum site:thelatinlibrary.com)

castrum - 127 razy
castrae - 1 raz
castri - 860 razy

Tak przeglądając pobieżnie, forma "castrum" pojawia się chyba tylko w tekstach średniowiecznych (choć nie chce mi się sprawdzać wszystkich 127 cytowań). Może więc w łacinie klasycznej wcale nie istniała?

[Martinus Petrus Garrulus]

nie możemy mieć pewności, że nie istniała... możemy powiedzieć jedynie, że w tekstach, które dotarły do naszych czasów, nie występuje forma "castrum" - trzeba sobie zadać pytanie, czy Rzymianie mieliby co tym określać...

[Regiomontanus]

Poszukałem dokładniej, i jednak znalazłem tekst klasyczny, gdzie występuje castrum. Liwiusz w Ab Urbe condita libri CXLII w ksiedze 34 (http://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.34.shtml) pisze:

Confestim inde uictor ad Bergium castrum ducit. receptaculum id maxime praedonum erat et inde incursiones in agros pacatos prouinciae eius fiebant. transfugit inde ad consulem princeps Bergistanus et purgare se ac populares coepit: non esse in manu ipsis rem publicam; praedones receptos totum suae potestatis id castrum fecisse.

Owo Bergium to chyba było coś w rodzaju twierdzy, więc wszystko się zgadza.

[Flavius Aetius]

Poszukajcie jeszcze u Pafnucego z Paflagonii. A jak już znajdziecie, to zamknijcie ten temat, bo już parę postów temu się właściwie zakończył.

[Martinus Petrus Garrulus]

dziękuję za Twoje 3 grosze

[Magnus Maximus Livius]

a co powodowało, że Castrum pojawiało się tak sporadycznie?

[Martinus Petrus Garrulus]

może to, ze było tego bardzo mało? albo, że taka forma "obwarowań" była rzadko używana i mało znana?

[Magnus Maximus Livius]

Mało znana? Hmmm... możliwe, nie ejsetem w tym ekspertem, więc zdam się na twoją wiedzę:)