Łacina - Forum Latinum

Cześć.
Ostatnie wydarzenia w moim życiu utwierdziły mnie w tym że najważniejsza jest rodzina i zdrowie. Postanowiłem zrobić sobie tatuaż i proszę o pomoc w tłumaczeniu na łacinę gdyż nie chcę żeby coś co ma zostać na całe życie było niepoprawnie przetłumaczone. A więc interesuje mnie zwrot: "Zdrowie i rodzina najważniejszymi wartościami w życiu". Jeśli się nie da przetłumaczyć dosłownie proszę o modyfikacje. Z góry wielkie dzięki.

valetudo familaque suprema lex

ta propozycja to raczej pytanie do Flawiusza, Kornela i Liska, czy sens został oddany

A co dokładnie ten zwrot oznacza? Chodzi mi o dosłowne tłumaczenie

lolo123 pisze:A co dokładnie ten zwrot oznacza? Chodzi mi o dosłowne tłumaczenie

Dokładnie to oznacza Zdrowie fizyczne i gospodarstwo najwyższym prawem.

Do SM : ja bym był ostrożny ze słowem familia, dokładne znaczenie to "Houshold" - czyli ogólne rzecz biorąć "gospodarsto domowe rzymianina" - mama tata dzieci niewolnicy dzieci niewolników etc.

Możemy użyć propinqui albo carissimi albo czegość innego (tu zobczaymy co Lisek zaproponuje).

Ja proponuje następujące:
maximi valoris homini/ praeclara hominis est valetudinem curare ac propinquos diligere - wartością najważniejszą dla człowieka/ najważniejszym dla człowieka jest dbać o zdrowie i miłować najbliższych.

Dzięki sm i A_Kornel.
W takim razie czekam z niecierpliwością na dalsze propozycje/poprawki.

[quote="A_Kornel"
Do SM : ja bym był ostrożny ze słowem familia, dokładne znaczenie to "Houshold" - czyli ogólne rzecz biorąć "gospodarsto domowe rzymianina" - mama tata dzieci niewolnicy dzieci niewolników etc.

Możemy użyć propinqui albo carissimi albo czegość innego (tu zobczaymy co Lisek zaproponuje).

[/quote]


tak zapomniałem o tym... propinquus będzie, jak na dzisiejsze warunki społeczne, dużo lepsze

@ lolo123

1 salus rei publicae suprema lex esto

2 Salus animarum suprema lex /salus animarum in Ecclesia suprema lex semper esse debet

3 salus aegroti suprema lex


swoje zdanie zbudowałem, jak wiadomo na zdaniu Cycerona, ale pierw poznałem jego kościelną trawestację (2), a dzięki temu tematowi jej odpowiednik wśród środowiska lekarskiego (3) (:

Jeszcze jakbyś mógł przetłumaczyć dosłownie:
1 salus rei publicae suprema lex esto

2 Salus animarum suprema lex /salus animarum in Ecclesia suprema lex semper esse debet

3 salus aegroti suprema lex


Bo ja nic nie rozumiem

lolo123 pisze:Jeszcze jakbyś mógł przetłumaczyć dosłownie:
1 salus rei publicae suprema lex esto

2 Salus animarum suprema lex /salus animarum in Ecclesia suprema lex semper esse debet

3 salus aegroti suprema lex


Bo ja nic nie rozumiem

zachęcam do samodzielnego starania rozwiązywania niektórych problemów, piszę to życzliwie, bo próba wpisania np. tych zdań w google mogłaby spowodować, że lepiej zapamiętasz ich znaczenia.gdybyś sam przetłumaczył z angielskiego, znalazł je po polsku lub nawet pomęczył się z łaciną, to miałbyś więcej pożytku.

tłumacząc najbardziej dosłownie:
1. zdrowie (dobro) RP niech będzie najwyższym prawem

"The health of the people should be the supreme law," "Let the good of the people be the supreme law" or "The welfare of the people shall be the supreme law" "Dobro ludności niech będzie ...najwyższym prawem." w tłumaczeniu I. Żółtowskiej

2. zdrowie (zbawienie) dusz najwyższym prawem / zbawienie dusz zawsze w Kościele powinno być najwyższym prawem

3. zdrowie chorego...

mnie się wydaje, że lex w zdaniu Cycerona ma szersze znaczenie i znaczy: czymś najważniejszym, dlatego zostały zastosowane w zdaniach 2 i 3

tutaj masz znaczenia:

Lex - legis


1) ustawa powszechnie obowiązująca (legis vicem obtinere - mieć moc równą ustawie, ex lege - na podstawie ustawy, duritia legum - surowość ustaw, sententia legis - sens ustawy, zwł. nadany jej przez dokonującego wykładni, intencja i duch ustawy, legis dispositio - przepis ustawy, norma legis - przepis ustawy, norma ustawowa, analogia legis - analogia z ustawy, legibus coerceri - być ustalonym w ustawach, vacatio legis - okres między wydaniem ustawy a wejściem jej w życie, legibus uti - rządzić się ustawami, verba legis - brzmienie ustawy, legem ferre - zgłosić wniosek ustawodawczy),

2) uchwała zgromadzenia ludowego, od lex Hortensia z 287 prz. n. Chr., która zrównała leges z uchwałami zgromadzeń plebejskich również plebiscitum (renuntiatio legis - ogłoszenie uchwały zgromadzenia ludowego),

3) przepis prawa cywilnego - ius civile w przec. do prawa pretorskiego - ius honorarium (ex lege Quiritium vindicare - żądać wydania rzeczy na podstawie prawa Kwirytów),

4) konstytucja cesarska,

5) uchwała senatu (leges nostrae - nasze, tj. senatu uchwały, solvere legibus - zawiesić drogą uchwały senatu stosowanie ustaw w wyjątkowych sytuacjach),

6) postanowienie edyktu pretorskiego lub zasada wprowadzona przez prawników, których zwano w związku z tym legum auctores bądź legum latores,

7) fragment w Digestach,

ustawa miejska,

9) przepis (lex est - jest prawem, prawo stanowi, publicatio legis - opublikowanie ustawy, a lege - prawnie, via legis - drogą prawa, legalnie, infringere legem - przekroczyć prawo, lacerare legem - łamać prawo, praeter legem - działanie wykraczające poza prawo, secundum leges - według prawa, secundum legem et consuetudinem - według prawa i zwyczaju, de lege ferenda - z punktu widzenia przyszłego prawa, contra leges - przeciw prawu, vis legis - siła prawa, vi legis - z mocy ustawy, z mocy prawa, legem abrogare - znieść dawne prawo nową ustawą, refigere leges - unieważnić ustawy, relaxatio legis - zawieszenie mocy obowiązującej przepisu prawa w konkretnym przypadku, dissolutio legum omnium - uchylenie wszystkich ustaw, leges dare - nadać prawa, fingere legem - nadać prawo, condere leges - ustanowić prawa, lex condere - tworzyć prawo, legis corruptio - pogwałcenie prawa),

10) objaw woli bliżej określający stosunek prawny, stąd: a) klauzula wprowadzona do umowy (consignare legem contractus - spisać klauzule umowy), b) rozporządzenie ostatniej woli (legem testamento dicere - postanowić w testamencie),

11) ogólnie: a) prawo (legum scientia - nauka prawa, volumina legum - księgi praw), b) prawodawstwo,

12) warunek (hac lege - pod tym warunkiem, leges pacis dicere - dyktować warunki pokoju, legem accipere - przyjąć warunek),

13) właściwość, przymiot,

14) prawidło, zasada (legum ordo - zasada prawna, lege artis - według zasad sztuki),

15) dogmat,

16) ład, porządek (sine lege iacent capilli - włosy znajdujące się w nieładzie, equi sine lege ruunt - konie pędzą na oślep),

17) Śr.: rozkaz, władza, dowództwo,

18) l. loci - stan,

19) zob. też Leges,

~ abrogata
ustawa uchylona,

~ aeterna
prawo odwieczne,

~ agraria
ustawa rolna,

~ bonorum vendendorum
warunki sprzedaży majątku upadłego dłużnika, ustalone przez tzw. magister bonorum,

~ caducaria
ustawa stwierdzająca niezdolność pewnych osób do nabycia spadku, który wskutek tego przypadał skarbowi państwa,

~ catholica
dogmat wiary katolickiej,

~ causae
prawo właściwe dla danego stosunku prawnego,

~ censoria
ustalona przez cenzora klauzula publicznoprawnej dzierżawy,

~ collegii
statut korporacji,

~ coloniae
ustawa, która regulowała organizację kolonii oraz uprawnienia jej mieszkańców,

~ commissoria
zastrzeżenie, że sprzedawca może odstąpić od umowy, jeżeli kupujący nie uiści ceny w określonym terminie, albo że zastawnik zatrzyma przedmiot zastawu na własność, gdy świadczenie długu nie nastąpi w terminie,

~ consumens
przepis konsumujący karalność przewidzianą innym przepisem,

~ consumpta
przepis konsumowany, tj. wyłączony ze względu na zastosowanie innego przepisu,

~ contractus
klauzula czynności prawnej,

~ conventionis
a) klauzula umowna, b) umowa,

~ curiata de imperio
ustawa, na podstawie której cesarz otrzymywał władzę od ludu,

~ de imperio
ustawa, za pomocą której zgromadzenie ludowe nadawało władzę królowi, a potem najwyższym urzędnikom w republice rzymskiej,

~ dicta
a) dodana do głównego aktu prawnego klauzula jednostronna, zwykle o charakterze ograniczającym, b) zob. leges dictae,

~ Divina
prawo Boże,

~ domicilii
prawo obowiązujące w miejscu zamieszkania danej osoby,

~ duodecim tabularum
ustawa XII Tablic,

~ dura
surowe prawo,

~ ferenda
ustawa, która ma być uchwalona w przyszłości,

~ fori
prawo obowiązujące w miejscu urzędowania sądu,

~ frumentaria
zob. leges frumentariae,

~ fundi
zasady gospodarowania, których przestrzeganie obowiązywało kolonów,

~ generalis
przepis ogólny,

~ humana
prawo ludzkie,

~ imperii
zob. l. de imperio,

~ irritans
prawo unieważniające,

~ iudiciaria
ustawa z czasów Gaiusa Grakcha zezwalająca ekwitom na udział w sądownictwie w sprawach o nadużycia w prowincjach,

~ loci contractus
prawo obowiązujące w miejscu zawarcia umowy,

~ ~ delicti commissi
prawo obowiązujące w miejscu popełnienia przestępstwa,

~ mercatoria
prawo handlowe,

~ mitior
ustawa łagodniejsza,

~ municipalis
lokalna ustawa wydana przez rzymskiego magistratus cum imperio dla danego miasta, regulująca jego organizację,

~ naturalis
prawo przyrodzone, prawo naturalne, prawo natury,

~ oblivionis
ustawa amnestyjna,

~ particularis
prawo szczególne,

~ patriae
prawo państwa, którego obywatelem jest dana osoba, prawo obowiązujące w ojczyźnie danej osoby,

~ permittens
prawo dozwalające,

~ personalis
prawo osobowe,

~ poenalis
prawo karne,

~ positiva
prawo pozytywne, prawo nadane,

~ posterior
ustawa późniejsza,

~ praeceptiva
prawo nakazujące,

~ primaria
a) przepis pierwotny, b) ustawa podstawowa,

~ privata
klauzula czynności prawnej ustalona na skutek indywidualnej woli jednostki,

~ prohibens
prawo zakazujące,

~ provinciae
instrukcja wydana przez senat rzymski dotycząca zarządu prowincją,

~ publica
ustawa (w przec. do l. privata, tj. do klauzuli czynności prawnej),

~ regia
nazwa nadana przez Justyniana tzw. lex de imperio,

~ sacra
wiara chrześcijańska,

~ sacrata
a) zaprzysiężone przez plebejuszy plebiscitum z 456 r. prz. n. Chr. oddające im pod uprawę Awentyn, b) prawo, którego przekroczenie pociągało za sobą przekleństwo bogów,

~ satura
ustawa obejmująca w jednym sformułowaniu różne kwestie prawne,

~ severior
ustawa surowsza,

~ specialis
przepis szczególny,

~ subsidiaria
przepis posiłkowy,

~ talionis
prawo odwetu (talionu),

~ terrae
Śr.: prawo danej ziemi,

leges aleariae
ustawy skierowane przeciw grom hazardowym,

~ antinomiae
fragmenty w Digestach justyniańskich sprzeczne ze sobą merytorycznie,

~ barbarorum
ustawy królów germańskich dla Germanów,

~ comitiales
ustawy uchwalone przez zgromadzenia ludowe,

~ consulares
ustawy zaproponowane przez konsulów,

~ datae
zarządzenia wydawane przez magistratury rzymskie, a zwłaszcza cesarzy na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie zgromadzenia ludowego w zakresie spraw zastrzeżonych do ich kompetencji,

~ de ambitu
ustawy ścigające nadużycia w trakcie ubiegania się o urząd,

~ decemvirales
zob. lex duodecim tabularum,

~ decuriales
konstytucje cesarskie odnoszące się do urzędników zw. decuriales,

~ dictae
a) zarządzenia wydawane przez cesarza lub jego urzędników dla uregulowania spraw wewnętrznych w posiadłościach pozostających do wyłącznej kompetencji cesarskiej, b) dokonywane przez senat lub magistratury regulacje prawnego stanowiska rzeczy związanych z kultem przy okazji ich poświęcenia, c) jednostronne klauzule dodawane do głównego aktu prawnego, zwykle o charakterze ograniczającym, zw. też lex contractus,

~ edictales
ustawy ogłaszane przez cesarza lub upoważnionego przez niego urzędnika zbliżone charakterem do edicta,

~ frumentariae
ustawy dotyczące zaopatrzenia Rzymu w zboże,

~ fugitivae
fragmenty wciągnięte w Digestach justyniańskich pod niewłaściwy tytuł,

~ fundamentales
Śr.: prawa zasadnicze,

~ geminatae s. geminae
powtórzone fragmenty w Digestach justyniańskich,

~ generales
ogólne ustawy cesarskie w okresie poklasycznym,

~ imperfectae
ustawy niedoskonałe, których przekroczenie nie powodawało ani nieważności czynności prawnej, ani kary,

~ inhabilitantes
Śr.: prawa odbierające zdolność do podjęcia pewnych czynności,

~ irritantes
ustawy zawierające postanowienia, według których orzeka się nieważność pewnej czynności prawnej,

~ iudiciariae
ustawy regulujące organizację i procedurę sądową,

~ iudiciorum publicorum
ustawy ścigające przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu w Rzymie,

~ lucorum
ustawy dotyczące lasów,

~ minus quam perfectae
ustawy mniej niż doskonałe, których przekroczenie powodowało karę, lecz nie pociągało za sobą nieważności przedsiębranej czynności prawnej,

~ municipales s. municipiorum
ustawy regulujące organizację kolonii oraz uprawnienia ich mieszkańców,

~ perfectae
ustawy doskonałe, których przekroczenie powodowało zarówno nieważność przedsiębranej czynności, jak i karę,

~ praeteritae
ustawy dawniejsze,

~ publicae
ustawy powstałe w drodze głosowania na zgromadzeniu ludowym lub plebejskim,

~ regiae
zbiór rzekomych ustaw z okresu królewskiego w Rzymie,

~ repetundarum
ustawy skierowane przeciw zdzierstwom i nadużyciom urzędników rzymskich w prowincjach,

~ rogatae
ustawy uchwalane na zgromadzeniach ludowych w Rzymie w wyniku złożonego wniosku - rogatio,

~ Romanae barbarorum
ustawy królów germańskich dla podbitej ludności rzymskiej,

~ sacratae
ustawy ścigające czyny świętokradcze, w wyniku których sprawca stawał się osobą wyjętą spod prawa (sacer) i mógł być bezkarnie zabity,

~ sumptuariae
ustawy mające na celu ograniczenie luksusowego trybu życia, w szczególności w zakresie uczt, pogrzebów, ubiorów itd.,

~ tabellariae
ustawy wprowadzające na zgromadzeniach ludowych tajne głosowanie za pomocą tabliczek,

~ tribuniciae
ustawy uchwalone na wniosek trybuna plebejskiego.

lex
lex, lēgis, f. perh. Sanscr. root lag-, lig-, to fasten; Lat. ligo, to bind, oblige; cf. religio,
I a proposition or motion for a law made to the people by a magistrate, a bill (cf. institutum).

I Lit.: legem ferre: antiquare, Cic. Off. 2, 21, 73: rogare, id. Phil. 2, 29, 72: leges ac jura ferre, Juv. 2, 72: legem promulgavit pertulitque, ut, etc., Liv. 33, 46: Antonius fixit legem a dictatore comitiis latam, qua, etc., Cic. Att. 14, 12: legem sciscere de aliqua re, id. Planc. 14, 35: populus R. jussit legem de civitate tribuenda, id. Balb. 17, 38: repudiare, id. Lael. 25, 96.—

II Transf.

A A bill which has become a law in consequence of its adoption by the people in the comitia, a law (cf.: jus, fas; decretum, edictum, scitum): legem constituere alicui, Cic. Caecin. 14, 40: legem gravem alicui imponere, id. Ac. 2, 8, 23: legem neglegere, evertere, perfringere, id. Cat. 1, 7, 18: neglegere, perrumpere, id. Leg. 1, 15, 42: leges ac jura labefactare, id. Caecin. 25, 70: legem condere, Liv. 3, 34: leges duodecim tabularum, the laws composed by the decemvirs, the foundation of Roman legislation, Liv. 3, 33 sq.: nunc barbaricā lege certumst jus meum omne persequi, i. e. by the Roman law, that of the Twelve Tables, Plaut. Capt. 3, 1, 32.—

B Esp. in phrases.
1 Lege and legibus, according to law, by law, legally: ejus morte ea ad me lege redierunt bona, Ter. And. 4, 5, 4: Athenas deductus est, ut ibi de eo legibus fieret judicium, Nep. Phoc. 3, 4.—
2 Legis actio, a statutory process: actiones quas in usu veteres habuerunt legis actiones appellabantur, vel ideo quod legibus proditae sunt, ... vel ideo quia ipsarum legum verbis accommodatae erant, et ideo inmutabiles proinde atque leges observabantur, Gai. Inst. 4, 11; cf. § 12 sqq.—
3 Hence, in partic.: lege agere, to proceed strictly according to law.

a Of the lictor, to execute a sentence: Fulvius praeconi imperavit, ut lictorem lege agere juberet, Liv. 26, 15, 9. —

b To bring a legal or statutory action: una injuria est tecum. Chr. Lege agito ergo, Ter. Phorm. 5, 7, 90: lege agito dicebatur ei cujus intentio contemptibilis adversario videbatur, Don. ad Ter. l. l.: lege agito mecum; molestus ne sis, Plaut. Aul. 3, 3, 11: lege egit in hereditatem paternam exheres filius, Cic. de Or. 1, 38, 175; 1, 36, 167; id. Verr. 2, 1, 45, § 115.—
4 Fraudem legi facere, to evade the law: ut ne legi fraudem faciant aleariae, adcuratote ut, etc., the law against dicing, Plaut. Mil. 2, 2, 9: quod emancupando filium fraudem legi fecisset, Liv. 7, 16, 9; cf. Val. Max. 8, 6, 3; cf. also: facio fraudem senatus consulto, Cic. Att. 4, 12, 1.—

C In gen., a law, precept, regulation, principle, rule, mode, manner: qui disciplinam suam legem vitae putet, Cic. Tusc. 2, 4, 11: communis condicio lexque vitae, id. ib. 4, 29, 62; id. Balb. 7, 18: haec lex in amicitia sauciatur, id. Lael. 12, 40: quaero cur vir bonus has sibi tam gravis leges imposuerit, id. Ac. 2, 8, 23: lex veri rectique, id. ib. 2, 9, 27: aliquam legem vitae accipere, Sen. Ep. 108, 6: ad legem naturae revertamur, id. ib. 25, 4: leges in historia observandae, Cic. Leg. 1, 1, 5: quis nescit primam esse historiae legem, ne quid falsi dicere audeat? id. de Or. 2, 15, 62; id. Fam. 5, 12, 3: vetus est lex amicitiae, ut idem amici semper velint, id. Planc. 2, 5: hanc ad legem formanda est oratio, id. de Or. 3, 49, 190: versibus est certa quaedam et definita lex, id. Or. 58: legibus suis (i. e. philosophiae) parere, id. Tusc. 5, 7, 19: leges Epicuri, id. ib. 5, 37, 108; 4, 4, 7; Sen. Ep. 94, 15; Suet. Ner. 24: vetus lex sermonis, Quint. 1, 5, 29: contra leges loquendi, id. 1, 8, 13: lex et ratio loquendi, Juv. 6, 453: secundum grammaticam legem, Gell. 13, 21, 22: legem esse aiunt disciplinae dialecticae, etc., id. 16, 2, 1: citharae leges, Tac. A. 16, 4: beneficii, Sen. Ben. 2, 10, 4: sic ingens rerum numerus jubet atque operum lex, Juv. 7, 102: scimus *** opusculi illam esse legem, etc., Plin. Ep. 4, 14, 5: qui titulus sola metri lege constringitur, id. ib. 4, 14, 8.—Of things: quā sidera lege mearent, by what law, what rule, Ov. M. 15, 71.—Hence, sine lege, without order, in confusion, confusedly: exspatiantur equi ... quaque impetus egit, Hac sine lege ruunt, Ov. M. 2, 204: jacent collo sparsi sine lege capilli, id. H. 15, 73: haec in lege loci commoda Circus habet, quality, nature, id. Am. 3, 2, 20; cf.: sub lege loci sumit mutatque figuras, id. Hal. 32.—

D A contract, agreement, covenant: oleam faciundam hac lege oportet locare, etc., Cato, R. R. 145: in mancipii lege, a contract of sale, Cic. de Or. 1, 39, 178; cf.: Manilianas venalium vendendorum leges ediscere, id. ib. 1, 58, 246: collegii Aesculapii, Inscr. ap. Fabrett. p. 724, n. 443.—

E A condition, stipulation (cf. condicio).
1 In gen. (mostly ante-class.): ego dabo ei talentum, primus qui in crucem excucurrerit, Set ca lege, ut offigantur bis pedes, Plaut. Most. 2, 1, 13: quia nequit, qua lege licuit velle dixit fieri, id. Stich. 3, 1, 58: estne empta mi haec? Pe. His legibus

-- 1056 --
habeas licet, id. Ep. 3, 4, 39: hac lege tibi adstringo meam fidem, Ter. Eun. 1, 2, 22: legibus dictis, Liv. 9, 5, 3: dicta tibi est lex, Hor. Ep. 2, 2, 18: sed vos saevas imponite leges, Juv. 7, 229.—
2 Hence of conditions or terms of peace: pax data Philippo in has leges est, Liv. 33, 30: quibus ante dictum est legibus, pacem fecerunt, id. 30, 43: pacemque his legibus constituerunt, Nep. Tim. 2: se sub leges pacis iniquae Tradere, Verg. A. 4, 618: leges et foedera jungere, id. ib. 12, 822: in leges ire, Stat. S. 1, 1, 27.—

F In eccl. Lat. esp., the law of Moses: nolite putare quoniam veni solvere legem, Vulg. Matt. 5, 17; 11, 13; often called lex Moysi, id. Luc. 2, 22; id. Act. 15, 5; but more freq. lex Domini, id. Luc. 2, 23; id. Psa. 4, 2: lex Dei, id. 2 Esdr. 10, 28 sq.; also cf.: lex Altissimi, id. Eccl. 19, 21: lex tua, id. Psa. 39, 8; 118, 18: lex mea, id. Prov. 3, 1.—Also of a precept of the Mosaic law: ista est lex animantium, Vulg. Lev. 11, 46: istae sunt leges quas constituit Dominus, id. Num. 30, 17.

sm dzięki za wszystko ale jak mam tłumaczyć coś czego nie umiem? Gdybym znał chociaż trochę łaciny to bym coś napisał od siebie. A tłumaczenie w np. google translator nie ma sensu i dlatego tylko znalazłem to forum, żeby ktoś kto się na tym zna pomógł mi. Btw te 3 zdania mijają się z moim początkowym zamierzeniem (zdrowie i rodzina to najważniejsze wartości). Nie da się tego przetłumaczyć w sposób bardziej pasujący do mojego celu?

"maximi valoris est valetudinem curare ac propinquos diligere" czy takie wyrażenie będzie dobre? Odrazu mówię, że usunąłem słowo "homini"

lolo123 pisze:sm dzięki za wszystko ale jak mam tłumaczyć coś czego nie umiem? Gdybym znał chociaż trochę łaciny to bym coś napisał od siebie. A tłumaczenie w np. google translator nie ma sensu i dlatego tylko znalazłem to forum, żeby ktoś kto się na tym zna pomógł mi. Btw te 3 zdania mijają się z moim początkowym zamierzeniem (zdrowie i rodzina to najważniejsze wartości). Nie da się tego przetłumaczyć w sposób bardziej pasujący do mojego celu?

Kornel przetłumaczył Ci

obacz znaczenie 13 słowa lex. tak jak piszę, WYDAJE MI SIĘ, że w tych 3 zdaniach suprema lex = coś ogólnie najważniejszego

No dobrze ale czy ten zwrot: "maximi valoris est valetudinem curare ac propinquos diligere" jest poprawne i czy można to tłumaczyć jako "wartością najważniejszą jest dbać o zdrowie i miłować najbliższych"?

lolo123 pisze:No dobrze ale czy ten zwrot: "maximi valoris est valetudinem curare ac propinquos diligere" jest poprawne i czy można to tłumaczyć jako "wartością najważniejszą jest dbać o zdrowie i miłować najbliższych"?

Lolo, łacina nie działa w ten sposób tj. wyciąć jakieś słówko i jest OK.
jeżeli nie chcesz słowa "homini" wówczas potrzebne jest zastąpienie go czymś innym np.
[res maximi valoris est/ res praeclara est/ summa vitae praecepta sunt haec] valetudinem curare ac propinquos diligere

lub coś z innej broszki
Valetudo ac propinqui prae omnibus aestimandi/anteponendi sunt -przede wszystkim [=w najwyższym stopniu] zdrowie i bliscy winni być cenieni/przedkładani.

No to homini mi tam nie pasuje bo to zdanie: "najważniejsze wartości w życiu to zdrowie i rodzina" ma się tyczyć mnie a nie ogółu ludzi. Po prostu chcę żeby ktoś mi to przetłumaczył ale żeby sens się nie zmieniał. Nie wiedziałem że łacina jest aż tak trudna. Za to ciągłe zawracanie gitary z góry sory

Panowie, dopiero teraz mogę zajrzeć na Forum, ale przemówię, próbując się też odnieść do wszystkiego, co napisaliście. Zacznijmy od początku:

Zdrowie i rodzina najważniejszymi wartościami w życiu.

Czy dla takiego zdania odpowiednikiem mogłaby być konstrukcja z suprema lex est, jaką zaproponowł sm? Tak, bezsprzecznie - byłoby to bodajże najbardziej dosłowne tłumaczenie, jakie można by dać. Problem w tym, że w zdaniu polskim jest błąd logiczny, który jednozceśnie przekreśla wartość jego wariantu łacińskiego: wartości to rzeczy, którymi kierujemy się w życiu, abstrakcyjne ideały pojęciowe, które wcielamy w życie (lub nie) w codziennej egzystencji, dokonując takich a nie innych wyborów.
Ani "zdrowie" ani "rodzina" nie wchodzą w zakres tak zdefiniowanej "wartości". Z tego prostego powodu, że są konstruktami związanymi ze światem materialnym... nawet w tym zdaniu odnoszą się ( a raczej w zamyśle miałyby sie odnosić) do konkretnej rodziny o takim a takim nazwisku składającym się z tylu a tylu członków i takim a takim statusie. Na pewno "rodzina" i "zdrowie" są też dużo prostsze semantycznie niż np. "prawo" i "sprawiedliwość" (przykład pierwszy, jaki mi przyszedł do głowy).
Dlatego też Kornel słusznie zauważył, że zdania tego przetłumaczyć dosłownie się nie da.

Teraz mniej filozofii i semantyki, więcej pragmatyki językowej:
maximi valoris homini est valetudinem curare ac propinquos diligere - ładne, aczkolwiek składnia jest srebrnołacińska, co odbiera zdaniu nieco uroku. Nie spotkałem sie do tej pory z użyciem maximi valoris na oznaczenie "wagi" jakiegoś zjawiska, jeśli już chcemy użyć konstrukcji z genetywem szacunku, lepiej byłoby użyć zmaiast valoris: momenti. Bez homini to zdanie wygląda tak bardzo... nijako. Nie ma żadnego punktu zaczepienia w rzeczywistości - a tego nie chcemy.
praeclara [res] est - nie. Jeżeli już, proponowałbym konstrukcję określająco-skutkową podpiętą pod substantywizowany abstrakt: praeclarum est, ut ...
haec sunt praecepta vitae - ponownie: na pograniczu łaciny kościelnej i srebrenej senecjańskiej... (bardziej przesunięte w stronę tej pierwszej, ponieważ znaczenie jest rozbite na dwa osobne współrzędne zdania).

W łacinie klasycznej zdanie o znaczeniu, które zaproponował Kornel, wyglądać mogłoby np. tak:
Sanitas ac proximi duae res sunt, quae plurimum apud me valent.
Niech to będzie oficjalna moja propozycja.

Jeżeli żadne ze zdań nie pasuje do myśli, którą zdanie ma zawierać, uprzejmie prosze o dokładne[/i] wytłumaczenie, co ma się tam zawrzeć - nie wszystko w łacinie daje się przetłumaczyć dosłownie, maszynowo, zresztą w żadnym języku nie jest to możliwe (pisałem o tym nie raz, nie chce mi się za każdym razem powtarzać). I druga rzecz, której wyłuszczenie postulowanej treści pozwoli uniknąć: jakieś dwa posty wyżej okazało się, że w zdaniu ma się zawrzeć coś, czego w jego polskim odpowiedniku nie ma (mówię o subiektywności spojrzenia - zdanie do przetłumaczenia jest zawieszone w ogólnej próżni, jest chwytliwą ale banalną (w neutralnym znaczeniu tego słowa) sentencją).

Jeszcze jedno: niefajnie jest adminom, gdy widzą nowe tematy będące powtórzeniem starych. (drugi został usunięty).

Pozdrawiam,

Lisek