tekst z XVII-wiecznego regestru

elvis · Post autor: **elvis** » śr 05 lip 2006, 12:12

Proszę o pomoc w przetłumaczeniu fragmentu tekstu pochodzącego z XVII-wiecznego rękopisu: "Santi cum parento (parente?)"

C. Iulius Aquilius

Przydałby się szerszy kontekst. "Cum parente" może znaczyć "z rodzicem/krewnym" lub "z poddanym", a "cum parento" - "gdy pokutuję". "Santi" to zapewne "sancti", czyli "święci/świętego".

Gość · Post autor: **Gość** » czw 06 lip 2006, 14:54

Dziękuję. Sprawa jest chyba jednak bardziej skomplikowana. Otóż tekst pochodzi z regestru podatkowego dotyczącego współwłaścicieli pewnej wsi. W każdym wierszu wymieniony jest więc szlachcic z imienia i nazwiska do tego np. "cum consorte" (czyli z małżonką?) lub "cum filio", obok zaś informacja o łanach i kwotach płaconego podatku.
W tym konkretnym przypadku było tak:
"N. Borowska Miserabilis"................ np. 10 gr
"Santi cum parente"......................... np. 5 gr.,
przy czym "Santi" wygląda jak "Sachti" (co oczywiście nie ma sensu bo takiego wyrazu nie ma).
Układ tego drugiego wiersza jest taki jakby dotyczył właśnie szlachetnie urodzonej, ubogiej Borowskiej.
Najpierw myślałem,że to jest "Stati cum parento"
Według Perseusza (http://www.perseus.tufts.edu) parento to tyle co "oddając hołd swoim zmarłym rodzicom" (to offer a solemn sacrifice in honor of deceased parents or relatives) lub "w zemście za śmierć swoich bliskich"(to revenge the death of a parent or near relative by that of another, to make therewith an offering to his manes)
W innym regestrze z tego samego 1673 roku ale po polsku, szlachetnie urodzona Borowska jest opisywana jako "uboga" mieszkająca przy innym szlachcicu.
Będę wdzięczny za Twoją opinię. O co tu może chodzić?

C. Iulius Aquilius · Post autor: **C. Iulius Aquilius** » pt 07 lip 2006, 12:39

Przede wszystkim, łacina szlachecka nie zawsze jest łaciną. Mogą w takim tekście wystąpić polonizmy, których znaczenia w słownikach klasycznej łaciny się nie znajdzie (vide: "cum gaiis, boris et graniciebus"). Dlatego niewykluczone, że to rzeczywiście "sachti", cokolwiek autor miał na myśli.

I trzeba pamiętać o zmianach znaczeniowych - wątpię, czy XVII-wieczni Sarmaci rozumieli "parento" po rzymsku, jako czczenie cieniów przodków, dlatego wybrałem to z podanych w słowniku (Kumanieckiego) znaczeń, które mogło przetrwać w chrześcijańskim świecie pojęć.

"Stati cum parente" jako "mieszkająca z krewnym" miałoby sens.

A co pozostali użytkownicy forum sądzą o sprawie nobilis miserabilisque Borowskiej?

Elvis · Post autor: **Elvis** » wt 11 lip 2006, 13:34

No tak. Szlachecka łacina widać nie uczona była. W regestrze pogłównego (rękopis w języku polskim) z 1673 roku odnośnie owej Borowskiej napisano:
"Pan Walenty Dąbrowski z małżonką. Przy nim Katarina Borowska i Stach chłopiecz"
Może więc nie "Sachti cum parente" ale właśnie "szlachecką łaciną" pisane:
"Stachi cum parente" - w odniesieniu do owego chłopca Stacha?
Co o tym sądzisz?