Zdania, zdania, zdania....

[Discipula]

I znow z wielka prosba o sprawdzenie
Troche jest tych zdan, z gory przepraszam, ze tak duzo i dziekuje za pomoc


1. Lucilius zabronil Pompejuszowi ociagac sie.
Lucilius Pompeio imperavit ne cessaret.

2. zolnierz prosi Kwintusa, zeby sie nie spieszyl, bo jest zmeczony.
Miles Quintum rogat ne festinaret nam fessus est.

3. Kiedy dotarli do obozu, centurion powiedzial: Chodzcie ze mna zobaczyc dowodce legionu.
Cum pervenierunt castra, centurio dixit: Venite mecum ut videretis legionarium ducem.

4. Centurion powiedzial: Ci mlodziency przyjechali, zeby sluzyc w wojsku z Brutusem.
Centurio dixit: Hi iuvenes venierunt ut cum Bruto militarent.

5. Gdy Flaccus wrocil z pola, pozdrowil Scintille, ktora siedziala w ogrodzie.
Cum Flaccus rediisset ab agro, Scintillam salutavit quae sedebat in horto.

6. Gdy obiad byl gotowy, zawolala godo domu.
Cum cena parata esset, vocavit eum in casam.

7. Gdy jedli obiad, Scintilla powiedziala: Jestem niespokojna. quintus nie przyslal listu.
Cum cenarent, Scintilla dixit: Anxia sum. Quintus litteram nobis non misit.

8. Gdy Flaccus to uslyszal, powidzial: Nie badz niespokojna. Bez watpienia wkrotce do nas napisze.
Cum Flaccus hoc audivisset, dixit: Noli esse anxia. Scribet ad nos mox sine dubio.

9. Ale Flaccus byl takze niespokojny. Gdy skonczyl obiad, wyszedl, zeby zobaczyc sie z przyjaciolmi.
Sed Flaccus quoque anxius erat. Cum confecisset cenam, exiit ut eius amicos videret.

10. Gdy siedzial w karczmie, z Rzymu przybyl poslaniec.
Cum sederet in taberna, nuntius advenit Roma.

11. Poslaniec powiedzial: Brutus przekonal wielu mlodziencow, zeby opuscili Ateny i sluzyli w jego armii.
Nuntius dixit: Brutus multis iuvenibus persuasit ut discesserent Athenas militarentque in eius exercitu.

12. Gdy slowa poslanca zostaly uslyszane, Flaccus pospieszyl do domu, zeby wszystko powiedziec scintilli.
Cum verba nuntii audita essent, Flaccus festinavit in casam ut omnia Scintillae diceret.

13. scintilla napisala list do Quintusa i blagala go, aby Brutus nie prowadzil go na wojne. (zeby nie byl prowadzony przez Brutusa na wojne, ma byc pass.)
Scintilla scripsit litteram ad Quintum eumque oravit ne duceretur in bellum a Bruto.

14. Ale kiedy Quintus otrzymal ten list, juz wlasnie sluzyl w armii Brutusa.
Sed cum Quintus acciperet hanc litteram, in Bruti exercitu iam militaretur.

[Gorn]

Nie mam teraz siły patrzeć na całe, ani też aż takich kompetencji, ale cos wypatrzyłem:

3. Kiedy dotarli do obozu, centurion powiedzial: Chodzcie ze mna zobaczyc dowodce legionu.
Cum pervenierunt castra, centurio dixit: Venite mecum ut videretis legionarium ducem.

Raczej:
Cum ad castra pervenerunt (bez "i" po "ven"), centurio dixit: Vadite mecum (jak vademecum ) legionum ducem ut videatis.

Jak coś źle to poprawiajcie.

[Martinus Petrus Garrulus]

1. imperare troszkę chyba nie pasuje, mea oppinione lepsze byłoby prohibeo, ere... z ACI - cessaret nie jest chyba dobrą formą - nie mam słownika przy sobie, więc nie zprawdzę

3. Cum in castra pervenerunt...

4. venerunt bez "i"

9. amicos suos - nie eius

14. militaret - to chyba nie jest deponens

masz ciekawy styl tylko jeszcze pozmagaj się z miejscem czasownika w zdaniu

[Discipula]

Bardzo Wam dziekuje za pomoc. Na bledach najlepiej sie uczy a ten styl...hm, taki polski, tak? To gdzie powinnam wstawiac czasownik? Choc pewnie reguly nie ma... najlepiej sie oczytac?

[Discipula]

A, i rozumiem, bo ktos juz mi to na tej stronie wytlumaczyl, dlaczego in castra a nie ad castra w zd. 3 choc z kontekstu to chyba tak bardzo nie wynika, tylko z logiki

[Biberius Vinius Mero]

2. zolnierz prosi Kwintusa, zeby sie nie spieszyl, bo jest zmeczony.
Miles Quintum rogat ne festinaret nam fessus est.

... ne festinet ...

5. Gdy Flaccus wrocil z pola, pozdrowil Scintille, ktora siedziala w ogrodzie.
Cum Flaccus rediisset ab agro, Scintillam salutavit quae sedebat in horto.

... salutavit in horto sedentem.

6. Gdy obiad byl gotowy, zawolala godo domu.
Cum cena parata esset, vocavit eum in casam.

... domum eum revocavit.

7. Gdy jedli obiad, Scintilla powiedziala: Jestem niespokojna. quintus nie przyslal listu.
Cum cenarent, Scintilla dixit: Anxia sum. Quintus litteram nobis non misit.

Inter cenam Scintilla: "Sollicita" inquit "sum, Quintus enim nullas nobis misit litteras"

"Littera" = litera. List, pismo to "litterae, litterarum". A więc "wysyłac, pisac, otrzymywac _list_ (l.poj.)" = "mittere, scribere, accipere _litteras_ (l.mn.)".

8. Gdy Flaccus to uslyszal, powidzial: Nie badz niespokojna. Bez watpienia wkrotce do nas napisze.
Cum Flaccus hoc audivisset, dixit: Noli esse anxia. Scribet ad nos mox sine dubio.

Ad hoc Flaccus: "Sollicita" inquit "ne sis, procul dubio mox nobis litteras mittet".

10. Gdy siedzial w karczmie, z Rzymu przybyl poslaniec.
Cum sederet in taberna, nuntius advenit Roma.

Karczma = caupona.

11. Poslaniec powiedzial: Brutus przekonal wielu mlodziencow, zeby opuscili Ateny i sluzyli w jego armii.
Nuntius dixit: Brutus multis iuvenibus persuasit ut discesserent Athenas militarentque in eius exercitu.

... ut Athenas relinquerent militarentque in exercitu _suo_.

12. Gdy slowa poslanca zostaly uslyszane, Flaccus pospieszyl do domu, zeby wszystko powiedziec scintilli.
Cum verba nuntii audita essent, Flaccus festinavit in casam ut omnia Scintillae diceret.

Nuntii verbis auditis Flaccus domum properavit, ut omnia Scintilliae narraret.

13. scintilla napisala list do Quintusa i blagala go, aby Brutus nie prowadzil go na wojne. (zeby nie byl prowadzony przez Brutusa na wojne, ma byc pass.)
Scintilla scripsit litteram ad Quintum eumque oravit ne duceretur in bellum a Bruto.

Scintilla _litteras_ ad Quintum scripsit oravitque eum, ...

14. Ale kiedy Quintus otrzymal ten list, juz wlasnie sluzyl w armii Brutusa.
Sed cum Quintus acciperet hanc litteram, in Bruti exercitu iam militaretur.

Sed Quintus, cum has litteras accepit, in Bruti exercitu iam militabat.

[Discipula]

Bardzo dziekuje za kolejne uwagi. Wszystkie sa dla mnie bardzo wazne. Mam jeszcze tylko takie pytanie do Biberiusa. Takiego zakazu jak ne sis jeszcze znam, ale czy noli esse ( w zd. bylo iepoprawne gramatycznie?
W zd. 12 abl absolutus, rzeczywiscie zapomnialam, ze tak mozna, ale czy moja wersja bylo niepoprawna???
I dlaczego w zd. 14 sa indikatiwy? Wiem, ze cum laczy sie z idnikatiwem, ale jak odroznic, ze tu wlasnie ma byc indikatiwus? Czy moje zdanie nie bylo poprawnie napisane w takiej sytuacji???

Z gory dziekuje za kolejne uwagi...

[Biberius Vinius Mero]

Takiego zakazu jak ne sis jeszcze znam, ale czy noli esse ( w zd. bylo iepoprawne gramatycznie?

Nie było niepoprawne, po prostu "ne sis" (albo jeszcze lepiej "ne fueris") wydało mi się naturalniejsze. Część moich "poprawek" jest właśnie takiej natury: poddaję np. czasowniki, które moim zdaniem lepiej oddają sens tego, co jest napisane po polsku, i ogólnie zmieniam zdanie tak, żeby brzmiało w miarę naturalnie po łacinie - po prostu gwoli przykładu.

W zd. 12 abl absolutus, rzeczywiscie zapomnialam, ze tak mozna, ale czy moja wersja bylo niepoprawna???

Była poprawna. Dałem przykład, jak to samo można powiedzieć krócej

I dlaczego w zd. 14 sa indikatiwy? Wiem, ze cum laczy sie z idnikatiwem, ale jak odroznic, ze tu wlasnie ma byc indikatiwus? Czy moje zdanie nie bylo poprawnie napisane w takiej sytuacji???

No nie, bo przede wszystkim miało coniunctivus w zdaniu głównym (militaretur). A zdanie polskie ma "już służył", nie "już służyłby" albo coś. Więc w zdaniu głownym wymagany jest indicativus:

Quintus in Bruti exercitu iam militabat.

Dodatkowo, wydaje mi się, "milito, militare" nie ma strony biernej, więc jesli miało to oddawać polskie "Quintus już właśnie służył w armii Brutusa", to było błędne. Formę strony biernej tego czasownika moge sobie wyobrazić tylko w wyrazeniu nieosobowym:

In Bruti exercitu iam militabatur = już się służyło (służono) w armii Brutusa.

Teraz, co do zdania podrzędnego (acciperet), jesli ono ma coniunctivus, oznacza to, ze zachodzi dodatkowa okoliczność: mianowicie przyczyny (ponieważ) lub przyzwolenia (chociaż). Ale tu tego nie mamy: Kwintus nie służył w wojsku ani "ponieważ" dostał list, ani "chociaż" dostał list. On służył wtedy, kiedy dostał list - zachodzi prosta okoliczność czasu. A więc w podrzędnym tez dajemy indicativus.

[Discipula]

Dziekuje ogromnie.

No tak, w tym zdaniu 14 wsadzilam con w zd glowne, ja sierota, a potem zapomnialam jeszcze to poprawic, podobnie to militaretur

I jeszcze jedno i przepraszam za natrectwo, czy w zd 14 nie uzywamy con dlatego, ze czynnosc jest rownoczesna, a nie uprzednia w stosunku do zd glownego? I czy to zd to typowe cum temporale? Co za jezyk, ratunku...
Za sugestie, jak inaczej mozna cos przetlumaczyc oczywiscie jestem bardzo wdzieczna, bo mam tendencje do zafiksowywania sie.

[Biberius Vinius Mero]

czy w zd 14 nie uzywamy con dlatego, ze czynnosc jest rownoczesna, a nie uprzednia w stosunku do zd glownego? I czy to zd to typowe cum temporale?

Źle stawiasz problem. Użycie albo nieużycie coniunctiwu nie zalezy od tego, co to za zdanie, tylko od tego, co chcesz powiedzieć - i dopiero wtedy wiadomo, co to za zdanie.

Czy czynność jest równoczesna, też nie ma tu wiele do rzeczy, bo istnieją zdania podrzędne z coniunctivem wyrażające czynność równoczesną do czynności zdania głównego (np. apud librarium cum sim, librum emere possum => "ponieważ jestem - właśnie teraz - w księgarni, mogę kupić książkę").

Jeśli w zdaniu nie ma coniunctivu, jak wyżej, to to jest zdanie z dajmy na to cum temporale, bo brak coniunct. oznacza, że podkreślasz i bierzesz pod uwagę tylko okoliczność czasu. To znaczy, inaczej mówiąc, że jedyną braną przez ciebie pod uwagę relacją zdania podrzędnego do głównego jest relacja czasowa: coś sie stało przed, po, albo jednocześnie z czynnością zdania głównego, ale nie zachodzą żadne dodatkowe relacje (okoliczności), to znaczy czynność zdania głównego nie wykonała się ani _z_powodu_ wykonania się czynności zdania podrzędnego, ani _mimo_ jej wykonania, ani _pod_warunkiem_ jej wykonania, ani też _w_celu_ jej wykonania.

A jesli zdanie łacińskie ma oddawać polskie: "ale w czasie, kiedy Kw. otrzymał list, służył już w wojsku" (a więc list nadszedł za późno), to raczej położymy nacisk na okoliczność czasu. Bo tez innej relacji tu raczej nie ma (ja nie widzę).

Gdyby to miało być zdanie przyzwolone, mogłoby wyglądać np. tak: "Chociaż Kw. otrzymał list (na czas), to jednak (na złość babci) zaciągnął się do armii Brutusa" => Quintus, cum litteras (tempestiue) accepisset, nomen tamen exercitui dedit. Tu coniunctivus sygnalizuje, że kładziesz nacisk na dodatkową (oprócz czasu) okoliczność, a słówko "tamen" w zd. głównym wskazuje, jaka to jest okoliczność (mianowicie przyzwolenia).

[Discipula]

Masz bardzo logiczne podejscie do gramatyki lacinskiej i to jest bardzo fajne. Tez bym tak chciala, ale na razie jest to niemozliwe za duzo robie bledow, za malo umiem, za malo praktyki... moze kiedys... na razie chyba musze zapamietac szkolne regulki. Zreszta tak tez zdania czuje po polsku, ze sa albo okolicznikowe czasu albo przyczyny, albo przyzwolenia itd. jakos podwojnych zaleznosci nie widze I dziekuje jeszcze raz

[Biberius Vinius Mero]

Nie ma mowyo podwójnych zależnościach, oprócz tego, że każde zdanie okoliczniokowe przyczyny, przyzwolenia itp. zawiera tez informację na temat okoliczności czasu.

Tak czy owak, zdanie nr 14 jest wg mnie czysto czasowe i stąd indicativus.

[Discipula]

Jeszcze raz ta sama prosba o sprawdzenie moich tlumaczen...

1. Chlopcy przestraszeni, ze nauczyciel moze byc na nich zly, czekali za drzwiami szkoly.
Pueri veriti ne magister sibi irasceretur, extra ludi ianuam manebant.

2. Dziewczeta nie baly sie wejsc do srodka, bowiem wiedzialy, ze nauczyciel nie bedzie na nie zly.
Puellae intrare non timebant nam sciebant magistrum sibi non itraturum esse./Puellae intrare non timebant nam sciebant ne magister sibi irasceretur.

3. Obawiajac sie, ze Antoniusz zostanie pokonany, Kleopatra uciekla ze statkami.
Cleopatra, verita ne Antonius vincaretur, cum navibus fugit.
A "na statku" byloby:nave - abl instrumentalis?

4. Antoniusz nie bal sie walczyc, ale ogarniety miloscia do Kleopatry, udal sie za nia.
Antonius pugnare non timebat sed amore Cleopatrae superatuseam sequeretur.


Wytluszczone fragmenty maja byc wyrazone bezosobowo:

5. Wyruszylismy o pierwszej i pospieszylismy na wzgorze. Przed poludniem dotarlismy na szczyt gory.
Prima hora profecti sumus et in colles festinabamus/festinavimus. Ante meridiem ad montis summum perventum est.

6. Zdecydowalismy sie poczekac tam 2 godziny.
Nobis placuit duas horas ibi manere.

7. Ale nie mozna nam bylo odpoczywac dlugo.
Nobis non licuit diu quiescere.

8. Bowiem pasterz ostrzegl nas, aby nie zwlekac i przekoanl nas, zebysmy wyruszyli natychmiast.
Nam pastor se monuit ne morarentur et nobis persuasum est descendere statim.

9. To byla dluga i trudna podroz i zanim dotarlismy do domu, zmeczylem sie gorami.
Iter longum et difficile erat et antequam domum pervenimus me taeduit montium.

Z gory bardzo dziekuje!

[Biberius Vinius Mero]

Pueri veriti ne magister sibi irasceretur, extra ludi ianuam manebant.

Dobrze.

Puellae intrare non timebant nam sciebant magistrum sibi non itraturum esse./Puellae intrare non timebant nam sciebant ne magister sibi irasceretur.

Pierwsze dobrze (tylko literówka: iraturum), drugie (po łamańcu) źle, takie dopełnienie po scire musi mieć postać ACI.

Cleopatra, verita ne Antonius vincaretur, cum navibus fugit.

... vincEretur ...

A "na statku" byloby:nave - abl instrumentalis?

nave albo navi (abl. ma tak albo tak).

Antonius pugnare non timebat sed amore Cleopatrae superatuseam sequeretur.

... secutus est.

5. Wyruszylismy o pierwszej i pospieszylismy na wzgorze. Przed poludniem dotarlismy na szczyt gory.
Prima hora profecti sumus et in colles festinabamus/festinavimus. Ante meridiem ad montis summum perventum est.

Dobrze. Raczej hora prima, festinavimus. No i "na szczyt góry" to "ad summum montem".

6. Zdecydowalismy sie poczekac tam 2 godziny.
Nobis placuit duas horas ibi manere.

Dobrze. Można pominąć "nobis", będzie ładniej.

7. Ale nie mozna nam bylo odpoczywac dlugo.
Nobis non licuit diu quiescere.

Zjedzone "Sed" na początku. Jak wyżej, "nobis" można opuścić.

8. Bowiem pasterz ostrzegl nas, aby nie zwlekac i przekoanl nas, zebysmy wyruszyli natychmiast.
Nam pastor se monuit ne morarentur et nobis persuasum est descendere statim.

Nie bardzo. Pastor nie "se" monuit (to jest zdanie główne, więc "se" znaczy po prostu "siebie"), tylko "nos". Dalej: ne moraremur; w końcówce dałbym persuasum est, ut ...

Poza tym w polskim zdaniu chyba jest pluralis (ma być: pasterze ostrzegli ... i przekonali).

9. To byla dluga i trudna podroz i zanim dotarlismy do domu, zmeczylem sie gorami.
Iter longum et difficile erat et antequam domum pervenimus me taeduit montium.

Zamiast difficile może lepiej arduum.

[Discipula]

Bardzo dziekuje za ekspresowa odpowiedz. No i calkiem niezle mi poszlo

I jeszcze dwa pytania, jesli mozna. Ad summum montem? Czy to takie wyrazenie i tak jest ladniej niz ad summum montis?

8. Bowiem pasterz ostrzegl nas, aby nie zwlekac i przekoanl nas, zebysmy wyruszyli natychmiast.
Nam pastor se monuit ne morarentur et nobis persuasum est descendere statim.

Nie bardzo. Pastor nie "se" monuit (to jest zdanie główne, więc "se" znaczy po prostu "siebie"), tylko "nos". Dalej: ne moraremur; w końcówce dałbym persuasum est, ut ...

Czy w takim razie bedzie tak: Nam pastor nos monuit ne moraremur et persuasum est, ut descenderemus statim.