Cornelius Nepos, Hannibal 4

[Vespera]

Kontynuacja 'żywotu' Hannibala... Proszę o sprawdzenie... i oczywiście o wszelkie uwagi odnośnie tłumaczenia


1.
Conflixerat apud Rhodanum cum P. Cornelio Scipione consule eumque pepulerat.

Starł się nad Rodanem z konsulem Publiuszem Korneliuszem Scypionem i zmusił go do ustąpienia. /rozbił jego wojska


2.
Cum hoc eodem Clastidi apud Padum decernit sauciumque inde ac fugatum dimittit.

Z tym samym (= Scypionem) stoczył rozstrzygającą bitwę w Klastidium nad Padem i stamtąd odprawił zranionego i zmuszonego do ucieczki.

Tu mam problem... te participia... mniej dokładne tłumaczenie, ale bardziej po polsku brzmiałoby: Zranił i zmusił do ucieczki.


3.
Tertio idem Scipio cum collega Tiberio Longo apud Trebiam adversus eum venit.

Po raz trzeci ten sam Scypion, z kolegą Tyberiuszem Longusem, wyszedł mu naprzeciw nad Trebią.


4.
Cum his manum conseruit, utrosque profligavit. Inde per Ligures Appenninum transiit, petens Etruriam.

Stoczył z nimi bitwę i obu pokonał. Stamtąd przeszedł przez Ligurię, Apeniny, podążając do Etrurii.


5.
Hoc itinere adeo gravi morbo afficitur oculorum, ut postea numquam dextro aeque bene usus sit.

W czasie tej podróży tak ciężko zachorował na oczy, że później prawym nigdy nie posługiwał się równie dobrze (jak lewym).


6.
Qua valetudine cum etiam tum premeretur lecticaque ferretur C. Flaminium consulem apud Trasumenum cum exercitu insidiis circumventum occidit neque multo post C. Centenium praetorem cum delecta manu saltus occupantem.

Ciągle cierpiał z powodu tej choroby i noszono go w lektyce, gdy zabił Gajusza Flaminiusza podstępem otoczonego wraz z wojskiem pod Trazumenum a niedługo później pretora Gajusza Centeniusza zajmującego (obsadzającego) wąwóz z wybranym oddziałem.

Cum inversum?


7.
Hinc in Apuliam pervenit. Ibi obviam ei venerunt duo consules, C. Terentius et L. Aemilius.

Następnie dotarł do Apulii. Tam naprzeciw niemu wyszli dwaj konsulowie Gajusz Terencjusz i Lucjusz Emiliusz.


8.
Utriusque exercitus uno proelio fugavit, Paulum consulem occidit et aliquot praeterea consulares, in his Cn. Servilium Geminum, qui superiore anno fuerat consul.

Wojska obu (konsulów) zmusił do ucieczki w czasie jednej bitwy, zabił konsula Paulusa i oprócz tego kilku byłych konsulów, wśród nich Gnejusza Serwiliusza Geminusa, który w poprzednim roku był konsulem. /trochę ładniej: sprawował urząd konsula

[Theodoksja]

Moim zdaniem w zd. nr 6 cum należy tłumaczyć przez "chociaż".

[Vespera]

Cum concessivum...

... czyli to zdanie wyglądałoby tak:

Chociaż ciągle cierpiał z powodu tej choroby i noszono go w lektyce, zabił Gajusza Flaminiusza podstępem otoczonego wraz z wojskiem pod Trazumenum a niedługo później pretora Gajusza Centeniusza zajmującego wąwóz z wybranym oddziałem.

Rzeczywiście lepiej

[takajedna]

Ja tylko dorzucę, że nie pod Trazumenum, ale nad, bo chodzi o Jezioro Trazymeńskie.

[Flavius Aetius]

W pewnym filmie tłumaczyli "pod Trazuminą"... Hmm, ale Hannibal u Vespery to była zawsze moja działka!

[Vespera]

Hmm, ale Hannibal u Vespery to była zawsze moja działka!

Nic straconego... na razie tylko 6 zdanie zostało trochę omówione... tyle jeszcze zostało...
Mam nadzieję właśnie na Twoje bardzo dokładne poprawki "mojego" Hannibala

[Flavius Aetius]

Zdanie 1: poprawnie,
Zdanie 2: tłumaczenie mniej dokładne lepiej mi się podoba, czyli z formami osobowymi czasowników,
Zdanie 3: w zasadzie "przybył przeciwko niemu", ale to szczegóły,
Zdanie 4: poprawnie,
Zdanie 5: poprawnie,
Zdanie 6: Zauważ, że "cum" nie dotyczy "occidit", które stoi w ind., lecz poprzednich czasowników w con., jeśli oczywiście nie bierzemy ich za con. w zdaniu głównym, a takie tutaj nie pasują, dlatego spójnik ich się tyczy, popiram wersję z cum concessivum. "saltus occupantem" - part. praes. act. tutaj wyraża jednoczesność czynności, zabił go "podczas gdy zajmował wąwóz", funkcje participiów,
Zdanie 7: "Hinc" podobnie jak greckie "εντευθεν" wyraża moment czy miejsce rozpoczęcia czynności "stąd", przy czym łacińskie "inde" o tożsamym znaczeniu bardziej odnosi się do znaczenia czasowego, aniżeli do miejsca, a więc: "Stąd dotarł do Apulii",
Zdanie 8: poprawnie.

[Vespera]

Dziekuję
Chyba trochę mniej błędów niż w poprzednich tekstach. Z cum niestety zawsze mam problem... za dużo różnych możliwości tłumaczenia go

[takajedna]

W pewnym filmie tłumaczyli "pod Trazuminą"... Hmm, ale Hannibal u Vespery to była zawsze moja działka!

O, nie wiedziałam, że to Twoja działka, przepraszam Wobec tego chyba nie będę już tego watku czytać, bo jak coś zobaczę, to mnie będzie skręcało, że muszę przemilczeć
Co do tłumaczeń w filmach, to można by z takich kwiatków złożyć kolejny zestaw, tym razem o nazwie Dorosły Translator. Choćby w filmie przyrodzie USA na Rocky Mountains ciagle mówiono Góry Kamienne. A wystarczyło choćby poczytać w dzieciństwie Karola Maya. Ale zdarzają sie też o niebo lepsze rzeczy, tylko teraz nie pamiętam.

[Flavius Aetius]

To Ci pomogę:) W oweym filmie, którego tutyłu nie wspomnę, oprócz "Trazuminy" był również Publiusz Scypiusz (!).

[Mafdżer]

Z cum niestety zawsze mam problem... za dużo różnych możliwości tłumaczenia go

nie martw się z czasem nabierzesz intuicji ,najważniejsze to pracowac nad tekstem rzetelnie . [/code]

[Flavius Aetius]

Recte dicis, carissime.

[Vespera]

Nie będę otwierać nowego wątka, żeby nie zasypać forum moimi wątkami o Hannibalu, tym bardziej, że akapitów o nim jest 13

Akapit piąty. Bardzo proszę, sprawdźcie tłumaczenie i to czy dobrze pookreślalam przypadki i rodzaje zdań...

1.
Hac pugna pugnata Romam profectus est nullo resistente.

Po stoczeniu tej bitwy wyruszył do Rzymu bez żadnego oporu/nie napotykając żadnego oporu.

hac pugna pugnata – abl. abs.
nullo resistente – abl. modi (?)


2.
In propinquis urbi montibus moratus est.

Zatrzymał się na wzgórzach położonych blisko miasta.


3.
Cum aliquot ibi dies castra habuisset et Capuam reverteretur, Q. Fabius Maximus, dictator Romanus, in agro Falerno ei se obiecit.

Kiedy obozował tam przez kilka dni i zawrócił do Kapui, Kwintusz Fabiusz Maksimus, dyktator rzymski, stanął naprzeciw niemu na polu Felernus.


4.
Hic clausus locorum angustiis noctu sine ullo detrimento exercitus se expedivit; Fabioque, callidissimo imperatori, dedit verba.

Tamtędy wojsko otoczone cieśniną przeszło w nocy bez żadnej straty i (Hannibal) zwiódł Fabiusza, bardzo mądrego wodza.


5.
Namque obducta nocte sarmenta in cornibus iuvencorum deligata incendit eiusque generis multitudinem magnam dispalatam immisit.

Bo w czasie pochmurnej nocy zapalił chrust przywiązany do rogów byczków i wypuścił ich wielką ilość błąkających się/żeby się rozbiegły.

dispalatam - w słowniku Kumanieckiego nie ma tego czasownika, ale w necie znalazłam dispalor, ātus (1) – podobno bardzo rzadko występuje i oznacza rozchodzić się, błąkać się, wędrować...


6.
Quo repentino obiecto visu tantum terrorem iniecit exercitui Romanorum, ut egredi extra vallum nemo sit ausus.

Spowodował takie przerażenie wśród wojska Rzymian tym niespodziewanym widokiem, że nikt nie ośmielił się przekroczyć zewnętrznego wału.

Zdanie skutkowe
Quo repentino obiecto visu - co to za ablatiw? instrumenti? modi?


7.
Hanc post rem gestam non ita multis diebus M. Minucium Rufum, magistrum equitum pari ac dictatorem imperio, dolo productum in proelium fugavit.

Kilka dni po tym wydarzeniu zmusił podstępem do przyjęcia bitwy Markusa Municjusza Rufusa, dowódcę jazdy równego pod względem władzy dyktatorowi.

pari imperio – abl. limitationis (respectus)... dosłownie to tłumacząc powychodziły mi bzdury typu: "dowódcę jazdy pod względem/według równej władzy dyktatora"


8.
Tiberium Sempronium Gracchum, iterum consulem, in Lucanis absens in insidias inductum sustulit.

Nieobecny zabił w Lukanii Tyberiusza Semproniusza Grakchusa, dwukrotnego konsula, którego wciągnął w zasadzkę.

sustulit - w słowniku znalazłam określenie „sprzątnął”:P
absens – oddalony, czyli nie dowodził wtedy wojskiem osobiście...


9.
M. Claudium Marcellum, quinquies consulem, apud Venusiam pari modo interfecit.

Markusa Klaudiusza Marcellusa, będącego konsulem pięć razy (sprawującego konsulat pięć razy), zabił pod Wenuzją w podobny sposób.

pari modo - abl. modi


10.
Longum est omnia enumerare proelia.

Długo by wyliczać wszystkie bitwy.


11.
Quare hoc unum satis erit dictum, ex quo intellegi possit, quantus ille fuerit: quamdiu in Italia fuit, nemo ei in acie restitit, nemo adversus eum post Cannensem pugnam in campo castra posuit.

I dlatego wystarczy to jedno stwierdzenie, z którego można dowiedzieć się, jak wielki był tamten (Hannibal): że jak długo był w Italii, nikt nie stawił mu oporu na polu bitwy, nikt przeciw niemu po bitwie pod Kannami na polu nie rozłożył obozu.

in campo castra posuit – może oznacza to coś jeszcze poza rozbijaniem obozu? Bo ta wersja niezbyt pasuje...

Trochę długi był ten akapit

[Flavius Aetius]

Zdanie 1: poprawnie, "nullo resistente" - abl. abs.,
Zdanie 2: poprawnie,
Zdanie 3: poprawnie,
Zdanie 4: poprawnie,
Zdanie 5: poprawnie, "dispalatam" celowo,
Zdanie 6: poprawnie, abl. causae
Zdanie 7: poprawnie, wersja apozycji podana w zdaniu jest zadowalająca,
Zdanie 8: poprawnie,
Zdanie 9: poprawnie,
Zdanie 10: poprawnie,
Zdanie 11: "ex quo" sądzę, że rozpoczyna tu zdanie względno-przyczynowe, w Twoim tłumaczeniu nie widać zasadności użycia po łacinie con.; "in campo castra posuit" - to może być przenośnia, nikt nie rozbił obozu w sensie wszyscy zrezygnowali z czynnego oporu, jak wiemy, "cunctando pugnatum est" .

[Vespera]

Dzięki za tak szybką odpowiedź... i jak zwykle dokładną

Zdanie 11 jako względno – przyczynowe:

I dlatego wystarczy to jedno stwierdzenie, gdyż z niego można poznać, jak wielki był tamten (Hannibal): jak długo był w Italii, nikt nie stawił mu oporu na polu bitwy, nikt po bitwie pod Kannami nie odważył się wyruszyć przeciw niemu.

Koniunktiwu nie zauważyłam... Zastanawiam się jednak, dlaczego spójnik 'ex' tu się znalazł... nie wystarczy samo 'quo'? A jakby to possit przetłumaczyć jak koniunktiw w zdaniu głównym, con. potentialis?