Słowo: postęp

[Henryk Dąbrowski]

Witam wszystkich!

Nie znam łaciny. Potrzebne mi jest tłumaczenie słowa postęp oraz przymiotnika postępowy. Z tego co wiem, to przymiotnik w łacinie może być rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego. Prosiłbym o podanie tych form.

Przykładowy kontekst w języku polskim:

To bardzo postępowy i światły człowiek.
To była wyjątkowo postępowa i wykształcona rodzina.
Postępowe grono profesorów.

Wiem, że dla uczestników forum są to prawdopodobnie pytania banalne, ale dla mnie to ogromny problem i nie znalazłem odpowiedzi w dostępnych w sieci słownikach.

Serdecznie pozdrawiam
Henryk Dąbrowski

[A_Kornel]

Witam serdecznie,
sprawdziłem w słownikach Oxford Latin Dictionary oraz Copious and Critical English Latin Dictionary.
Słowo postęp odnoszące się do postępu naukowego, cywilizacyjnego itp. określane jest jako
Progressus, Processus, Profectus np. dokonać postępu w czymś ( w znaczeniu rozwijać, odkrywać coś nowego, ulepszać, udoskonalać) progressus facere (Cic); progressionem
ad virtutem facere; dokonać wielkiego postępu (dosł. wielkich postępów w) Tantos processus facere

co do określenia "postępowy" znalazłem dwa określenia
a) albo przymiotnik np. progressus, progressa, progressum (tak wiem, słowo "Progressus" występuje dwojako tj. albo jako nazwa własna/rzeczownik Progressus, albo jako przymiotnik)
np. postępowy mężczyzna vir progressus, postępowa kobiera femina progressa, postępowi ludzie homines progressi
b) lub jako "progrediens" - imiesłów przymiotnikowy czyny od czasownika "progredior" - oznaczający "rozwijający się/ idący do przodu) np. vir progrediens, femina progrediens, homines progredientes

Proszę abyś w tej kwestii poczekał na bardziej doświadczonych łacinników.

[Henryk Dąbrowski]

Witam!
Bardzo dziękuję. To chyba wszystko co chciałem wiedzieć. Ja w sieci znalazłem następujące odpowiedniki słowa postęp: progressio lub progressum, zaś przymiotnik (???) w formie: progressivum, progressivus.

Nie potrafiłem ocenić poprawności tych tłumaczeń ani ustalić jaki rodzaj mają te przymiotniki (?). Niestety łacina w sieci jest słabo dostępna i całe szczęście, że trafiłem na to forum

Może bardziej doświadczeni łacinnicy będą potrafili wyjaśnić skąd te dziwne formy się wzięły.


Pozdrawiam serdecznie
Henryk Dąbrowski

[A_Kornel]

Witam,
znalazłem w Oxford Latin Dictionary jeszcze jedno określenie na postęp:
op. cit., s. 1480:

progressio, progressionis; f. (prec. + -TIO)
1. Forward movement.
2. (transf) Advance to a more perfect state, progress, development (of persons or things)

Niestety ani w Oxford Latin Dictionary, ani w Copious and Critical Latin English Dictionary nie udało mi się znaleźć przymiotnika "progressivus".

[Alopex Lagopus]

Hmm...
przez ten czas, kiedy zajmuję się łaciną nauczyłem się już, że nie ma banalnych pytań.
Ale, ale do rzeczy - może zaczynając od tego, na które Kornel także odpowiedział:

Z tych słów, które na określenie 'postępu' podaje słownik, ograniczyłbym się do dwóch:
progressio i progressus. Różnicy zbyt wielkiej pomiędzy nimi nie ma - obydwa są czymś w rodzaju rzeczowników odsłownych (w gramatyce polskiej nazywa się coś takiego gerundium - w łacinie to określenie ma trochę inne znaczenie). Myślę, że nie ma potrzeby, żeby tutaj podpierać się jakimiś dodatkowymi przykładami.

Jeśli chodzi o drugie pytanie: dobrze by było, gdyby uściślić nieco znaczenie tego przymiotnika (SJP pod nim notuje co najmniej kilka znaczeń). Co prawda to, co podał Kornel nie jest błędem, ale po pierwsze: jest to określenie poklasyczne (przynajmniej wg słownika Korpantego), a po drugie: progressus ma dosłowne znaczenie "taki, który wyruszył" i jakby nie patrzeć, to ono raczej rzuca się na myśl, kiedy się taką formę widzi. Poza tym: dla tłumaczenia takich przymiotników zawsze lepiej przemyśleć wersję opisową.


Nie wiem, czy do bardziej doświadczonych się zaliczam, ale moim zdaniem te konstrukcje na -ivus są jakimiś późniejszymi formami, albo i w ogóle wymyślonymi współcześnie przez różnych pseudomiłośników łaciny. Ktoś prawdopodobnie stworzył sobie taki neologizm opierając się na morfologii - postfiks -ivus nadaje przymiotnikom znaczenie "taki jakby (coś)"

[A_Kornel]

Lisku, ja ze swojej strony starałem się wyszukać coś w słownikach odnośnie "światły"; "postępowy" w znaczeniu przeciwieństwa epigonizmu, konserwatyzmu.
Napisałem do znajomego. Polecił mi albo użycie przymiotnika "modernus" albo użyć nazwy własnej tj.
protagonistes.
Co na to Lis polarny?

[Alopex Lagopus]

Hmm... ja odpowiem tak:
według Forcelliniego modernus to to samo co: recens, hodiernus i nuperus - czyli coś w granicach dzisiejszy/współczesny. Inną sprawą jest, że to raczej nie jest słowo klasyczne i pojawia się dopiero w czasach późniejszych (z tego, co widzę: u Priscjana i Kasjodora) - także w takim zestawieniu veteres (antiquissimi) - moderni (starożytni [mówili tak], współcześni [mówią inaczej]. Dlatego moim zdaniem nie pasuje.

Protagonistes byłoby nowożytnym zapożyczeniem z greki... ale i tak w głównym zakresie dotyczy gry na scenie - więc z tym też bym był ostrożny.


Nie znalazłem nic, co w takim zakresie pojęciowym by się lokowało. Cóż, postępowość raczej nie zajmowała ważnego miejsca w pojęciu urodzonych konserwatystów Rzymian. Dlatego skłoniłbym się, ku jakiemuś opisowi:
qui progressum affert (facit) - tak jak u Neposa: [Cato] quarum studium etsi senior arripuerat, tamen tantum progressum fecit (...) taki postęp uczynił.
Ale to trudne i naprawdę, dobrze by było znać pełny kontekst, w akim to miałoby się znaleźć