Wybrałem właściwą drogę

[Martinus Petrus Garrulus]

a polski wyraz "zamek"? czyż nie niesie ze sobą znaczenia "wszystkich trzech zamków"??? a kontekst decyduje o tym, co oznacza

np. ago:
ten czasownik nie oznacza 150 czynności osobno, jego zastosowanie w języku łacińskim jest szersze niż w języku polskim. tzn. ten czasownik występuje w kontekstach np: rem agere, gregem agere, lectionem agere, convemtum (contionem) agere, legationem agere etc... a w tych samych kontekstach w języku polskim występują odpowiednio: prowadzić sprawę, paść trzodę (stado), prowadzić lekcję, odbywać spotkanie (zjazd, naradę), sprawować poselstwo... tak więc: agere nie oznacza: "prowadzić, odbywać, paść, sprawować" z osobna, te polskie czasowniki wpisują się w pole semantyczne łacińskiego czasownika, tj. w tym samym kontekście, w którym łacina stosuje czasownik AGERE, język polski stosuje inne czasowniki. reasumując: słownik jest tabelą porównawczą pól semantycznych słów i ich zastosowania w danych kontekstach. nie można więc wyciągać jednej propozycji przekładu na język polski ze słownika i tłumaczyć danego słowa polskiego na łacinę bez porównania stosowalności tego słowa łacińskiego w podobnym kontekście. takie "wyciąganie ze słownika" prowadzi do tworzenia kalek językowych

zgodnie z tym np:
"quid ad me" nie jest równe polskiemu np: "co do mnie, to ja się z tym nie zgadzam" - to znaczy, że tymi słowami dwa języki wskazują na inne zjawiska w rzeczywistości pozajęzykowej
"quid ad me" jest kalką językową polegającą na "wyciągnięciu" ze słownika znaczeń łacińskich leksemów "quid", "ad" oraz "ego" i zestawieniu ich w identyczny co w języku polskim sposób
łatwo znaleźć w tekstach oryginalnych, że sformułowanie "quid ad me" istnieje w języku łacińskim, lecz oznacza co innego w rzeczywistości pozajęzykowej niż podobne sformułowanie, którym posługuje się język polski. tym, co desygnuje owo sformułowanie jest to, co język polski desygnuje sformułowaniem: "co mi do tego?", "co ja mam z tym wspólnego?", "co to ma do mnie?"

tak więc tłumacząc coś z jednego języka na inny nie wolno przekładać języka na język, lecz zdać sobie sprawę z tego, co dane słowo czy też sformułowanie oznacza w rzeczywistości pozajęzykowej, tzn. jakie zjawisko (czynność, rzecz) jest oznaczane przez to sformułowanie w rzeczywistości pozajęzykowej, a następnie szukać sformułowań, którymi inny język opisuje to samo zjawisko

co do PROPRIUS - nigdy nie spotkałem się (przynajmniej sobie nie przypominam tego) by w tekście oryginalnym słowo PROPRIUS było użyte bez odniesienia do jakiegoś elementu. tzn. PROPRIUS nie znaczy: właściwy w sensie moralnym, czyli: "słuszny; należyty; taki, jak powinien być", lecz "właściwy dla kogoś, własny, charakterystyczny" tak więc: propriam viam elegi oznacza, że wybrałem"własną drogę, właściwą dla mnie, charakterystyczną dla mnie" nie zaś "właściwą w sensie moralnym"

jeśli zobaczę kilka oryginalnych kontekstów (tj. zaczerpniętych z tekstów klasycznych) z użyciem słowa PROPRIUS jako "właściwy moralnie, słuszny etc" to oczywiście przyznam, że zbłądziłem

charakterystycznym zjawiskiem dla języków barbarzyńskich (mam nu na myśli: innych niż łacina) było to, żeby przyjmować do użytku słowa łacińskie w znaczeniu nieco innym niż oryginalne, tzn. pojmowane właśnie w ten sposób, jaki przedstawiacie powyżej
słowa lubią również rozwijać lub zmieniać swoje pole semantyczne, np: deszczyk (bo leży w deskach) - nieboszczyk (szczyk z nieba); d u p a oznaczała to, co dziś nazywamy dziuplą; religio - rzecz której wykonanie jest powodowane wiarą w siły nadprzyrodzone (np: unikanie czarnego kota przebiegającego przez drogę, plucie przez lewe ramię dla "odczarowania" zdarzenia z takim kotem; odmawianie różańca - motywowane wiarą w to, że jest to miłe Bogu i pożyteczne dla ludzi etc...) a teraz "religia" to zupełnie co innego

o użyciu PROPRIUS w j. angielskim: oczywiście mam na myśli źródłosłów

co do propter i proprius: wydaje mi się, że to etymologia "chałupnicza"

[mjs]

Idąc tropem "właściwy" = "słuszny", zajrzałem znowu do Korpantego. Pod hasłem rectus widzimy tam: "przenośnie recta via vitae <vivendi> - prosta <właściwa> droga życia". Może więc: rectam viam elegi? Ma to w sobie chyba ów słynny rzymski konkret: droga prosta, więc właściwa

[Martinus Petrus Garrulus]

i to będzie: "właściwa w sensie moralnym" a nie "właściwa dla mnie":) i o to mi ciągle chodzi:)

nie można się uczyć języka na słowniku, lecz na tekstach:)

[Olej1910]

Widzę, że moja prośba cieszy się wielkim zainteresowaniem i chęcią pomocy waszej strony. Bardzo się cieszę

Wybrałem właściwą drogą - chodzi tutaj o właściwą w sensie, że taką, jaką uważam za odpowiednią i to co robie i kim jestem jest jak najlepsze co mnie mogło spotkać ...
Troszkę namąciłem, ale wiem że skumacie

Pozdrawiam

[Gorn]

co do propter i proprius: wydaje mi się, że to etymologia "chałupnicza"

Chodziło o ang. proper , które pochodzi wprost od proprius, ale ma ono również wspólne korzenie z propter - od "pro".
"Proprius" pochodzi zaś od "pro privo" i to "privus" też od przyimka "pro".

[Flavius Aetius]

Nie łudź się, Olej1910, tu nie chodzi bynajmniej o chęć pomocy z czyjejkolwiek strony. Podałeś to krótkie zdanie, przełożyłem je jako pierwszy tak, jak wydawało mi się poprawnie, nie wertując stu różnych słowników i nie grzebiąc w etymologii użytych przeze mnie określeń. Po prostu pamiętałem, że "właściwy" to po łacinie "proprius" i przełożyłem "ad hoc", po czym zostawiłem całą rzecz. Następującą po mnie propozycję Martinusa z "optimam" uznałem za błędną z uwagi na zbyt rozbieżne znaczenia obu przymiotników. A to, co tu się dzieje dalej, to jeszcze jeden z wielu sporów czysto akademickich, polegających na przerzucaniu się "lepszymi" wersjami i szukaniu na dobrą sprawę dziury w całym. Próbuj, może w gąszczu wstawek erudycyjnych znajdziesz zadowalający Cię przekład podanej sentencji. Powodzenia, bo jeśli idzie o mnie, to nie mam już o czym pisać w tym temacie.
Ja również "propriam viam elegi."

[mjs]

Po prostu pamiętałem, że "właściwy" to po łacinie "proprius" i przełożyłem "ad hoc", po czym zostawiłem całą rzecz.

Nie każdy "właściwy" jest tym samym "właściwym". A tłumaczenia ad hoc są moim zdaniem ryzykowne, szczególnie, jeśli łaciny nie znamy w stopniu zbliżonym do znajomości mowy ojczystej (ja nie znam, dlatego z wielkim wahaniem podejmuję się przekładania najprostszych nawet fraz na łacinę, brak mi po prostu wyczucia językowego - stąd podpieranie się słownikami).

A to, co tu się dzieje dalej, to jeszcze jeden z wielu sporów czysto akademickich, polegających na przerzucaniu się "lepszymi" wersjami i szukaniu na dobrą sprawę dziury w całym.

Jasne, dyskusja czysto akademicka to fajna zabawa, ale oprócz czerpania z niej radości próbowaliśmy chyba też szukać odpowiedzi na pytanie, które zapoczątkowało ten wątek? Poza tym należy uzasadniać własne poglądy, z tego uzasadniania może wzięło się wrażenie erudycyjnych wstawek.

Inna rzecz, że uwagi etymologiczne chyba faktycznie wyszły poza temat wątku.


A teraz ad rem!

1. Moim zdaniem propria via oznacza "drogę właściwą komuś, charakterystyczną/typową dla kogoś, własną drogę".
2. Proponuję ponownie recta via = "droga słuszna, właściwa, odpowiednia", ew. "apta via" o podobnym znaczeniu. By podkreślić, że to droga odpowiednia dla "mnie", dodałbym mihi, a więc via mihi recta (apta).
3. L. Winniczuk, w swoim Słowniku polsko-łacińskim, proponuje viam <rationem> rectam inire celem oddania wyrażenia "obrać dobrą drogę". Idąc za tą sugestią, można by zamiast elegi użyć inii (inivi).
4. Jak to pisałem wyżej, u Korpantego pojawia się przykład recta via = "prosta <właściwa> droga". Winniczuk twierdzi, że to samo wyrażenie oznacza "drogę dobrą" (zob. p. 3). Wygrzebałem też w necie Słownik Ch. Cavallina, a w nim wyrażenie rectam viam reperire = "znaleźć właściwą/słuszną/odpowiednią drogę".
5. Wydaje mi się, że można by też użyć apta miast recta tutaj.

6. Podsumowując, oto moje propozycje:

rectam viam elegi = "wybrałem właściwą/słuszną/odpowiednią drogę"
viam rectam elegi = jw. (zmiana kolejności słów nie zmienia znaczenia)
viam mihi rectam elegi = "wybrałem drogę właściwą dla mnie".

Rectam można zastąpić przez aptam.
Elegi = "wybrałem" można zastąpić przez inii bądź inivi (równoprawne formy) = "dosł. wszedłem, czyli w tym kontekście wybrałem (drogę), wszedłem (na drogę)".

[Martinus Petrus Garrulus]

apta via jest rzeczywiście fajna:) i rzeczywiście słowniki podają: aptus alicui rei - dostosowany, trafny, dobrze dobrany, skuteczny, zdatny, dogodny, stosowny:)

ja bym powiedział raczej: viam mihi elegi aptam ale kolejność zależy od indywidualnego wyczucia:)

można też trzecią możliwość inwersji: viam elegi rectam:)