Proszę o sprawdzenie i pomoc w tłumaczeniu Katona

[Hayal]

T. Pomponius Atticus

T. Pomponius Atticus, ab origine ultima stirpis Romanae generatus, perpetuo a maioribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem. Patre usus est diligente et, ut tum erant tempora, diti inprimisque studioso litterarum. Hic, prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit. Erat autem in puero, praeter docilitatem ingenii, summa suavitas oris ac vocis, ut non solum celeriter acciperet, quae tradebantur, sed etiam excellenter pronuntiaret. Qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur clariusque exsplendescebat, quam generosi condiscipuli animo aequo ferre possent. Itaque incitabat omnes studio suo, quo in numero fuerunt L. Torquatus, C.Marius filius, M.Cicero: quos consuetudine sua sic sibi devinxit, ut nemo iis perpetua vita fuerit carior.

Moje koślawe próby tłumaczenia:
T.Pomponiusz Atiikus najdawniejsze korzenie wywodził od wielu pokoleń Rzymian. Tytuł swój zachował nieprzerwanie dzięki szanowanemu przez większość związkowi z konnicą. Od ojca, dzięki jego bogactwu i szczególnej pilności, pomimo cięźkich czasów otrzymał staranne wykształcenie. Rodziciel jego, zważywszy, że sam kochał dzieła wszystkich dziedzin, z którymi obcował w dzieciństwie, wyedukował także syna.
Było zaś w chłopcu oprócz pojętnej natury piękno oblicza i czar głosu. Nie tylko szybko przyjął to, co zostało mu przekazane, ale też doskonale się zapowiadał. Już w dzieciństwie postrzegany był wśród rówieśników jako szlachetny, bystrzejszy od innych i wyróżniający się bardziej niż mogli jego szkolni koledzy, równie - nadmienić należy - zdolni i hardzi.
Rozbudzał przeto u wszystkich własne zamiłowanie do nauki. Dzięki temu w gronie jego znaleźli się L.Torquatus, syn C. Mariusa, Cyceron. Tych to przywiązał do siebie zażyłością tak wielką, że nawet życie wieczne nie było im droższe.

[mjs]

Niżej staram się wydusić sens z gramatyki, więc jest to raczej tłumaczenie dosłowne, a nie literackie. Ogólny sens, myślę, wyłapałeś. W niektórych miejscach nie byłem pewien swojej interpretacji (pogrubiona czcionka).


ab origine ultima stirpis Romanae generatus - dosł: pochodzący (zrodzony) od najdawniejszych przodków rodu rzymskiego, swobodniej: zrodzony z rodu rzymskiego o najdawniejszym pochodzeniu
[z tym że dosłowny przekład sugeruje, że chodzi tu o jakiś jeden ród rzymski, jakby o Rzymian w ogólności - jak dokładnie to rozumieć?]

generatus łączy się z ablatiwem (abl. originis), więc musi być "zrodzony z przodków (ab origine) rodu rzymskiego"
ab wskazuje na dalsze pochodzenie (Samolewicz)
origo ultima - najdalszy (najdawniejszy) początek, najdawniejsi przodkowie
origo ultima stirpis Romanae - najdawniejsi przodkowie rodu rzymskiego


perpetuo a maioribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem - otrzymał cenioną ciągle przez większość godność ekwity
LUB: otrzymał godność ekwity otrzymywaną nieprzerwanie przez większość (jego przodków)

perpetuo - ciągle, zawsze, nieprzerwanie
equestris dignitas - godność (tytuł) ekwity
a maioribus accepta (dignitas) - ceniona przez większość (godność) LUB: otrzymywana przez większość (godność)


Patre usus est diligente et, ut tum erant tempora, diti inprimisque studioso litterarum. - Ojca miał troskliwego i, jako że [takie] były wtedy czasy, bogatego i przede wszystkim żądnego wiedzy.

patre usus est diligente - miał do czynienia z ojcem troskliwym (duży Korpanty, znaczenie 8. słowa utor), tj. ojca miał troskliwego (tamże)
(patre usus est) diti... studioso litterarum - (ojca miał) bogatego i żądnego wiedzy (zainteresowanego nauką)
patre, diligente, diti i studioso to ablatiwy
ut tum erant tempora - jako że [takie] były wtedy czasy


Hic, prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit. - Ten, tak jak (zważywszy że) sam kochał naukę, (tak) wykształcił syna we wszystkich naukach, z którymi wiek młodzieńczy powinien być zapoznany (którymi powinien być obdarzony). [dosłownie - przydałoby się doszlifować polszczyznę]

puerilis aetas impertiri potest - wiek młodzieńczy (chłopięcy) powinien być obdarzony


Erat autem in puero, praeter docilitatem ingenii, summa suavitas oris ac vocis, ut non solum celeriter acciperet, quae tradebantur, sed etiam excellenter pronuntiaret.
Była zaś w chłopcu, oprócz wrodzonej pojętności, najwyższa słodycz wymowy (oblicza) i głosu tak, że nie tylko pojmował (przyjmował) szybko to, co przekazywano, lecz także świetnie przemawiał ([to] recytował/wygłaszał na głos).

docilitas ingenii - pojętność natury, tj. (jego) natura jest pojętna, czyli naturalna (wrodzona) pojętność;
por. amor matris - miłość matki - w sensie: matka kocha - czyli matczyna miłość (tzn. interpretuję to jako tzw. genetivus subiectivus, tj. ingenium/mater jest podmiotem i "posiada/czyni" docilitatem/amorem; będę tu wdzięczny za krytykę; może da się to inaczej zinterpretować?)
zdanie z ut jest zdaniem skutkowym


Qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur clariusque exsplendescebat, quam generosi condiscipuli animo aequo ferre possent.
Za sprawą tego (qua ex re) w dzieciństwie postrzegano go jako wybitnego wśród równieśników i jaśniej błyszczał, niżby szlachetnie urodzeni koledzy (współuczniowie) mogli znieść ze spokojem (ze spokojnym duchem: animo aequo).

clarius to przysłówek od clarior - jaśniejszy
qua ex re = ex qua re - z tej rzeczy, z tego powodu, za sprawą tej rzeczy (tego)
possent - con. imperf. act. od possum; zdanie porównawcze zaczynające się od quam nie stwierdza tu faktu, lecz możliwość (tak jak i po polsku), dlatego con. jest uzasadniony


Itaque incitabat omnes studio suo, quo in numero fuerunt L. Torquatus, C.Marius filius, M.Cicero: quos consuetudine sua sic sibi devinxit, ut nemo iis perpetua vita fuerit carior.
Pobudzał przeto swoim zapałem wszystkich, wśród których (w której to liczbie: quo in numero) byli L.T., C.M. syn (nie syn Mariusa, lecz Marius - syn), M.C.: których swoim trybem życia (zwyczajem) tak do siebie przywiązał, że przez całe życie nikt nie był im droższy.

perpetua vita - całe życie, w ablatiwie: przez całe życie (abl. temporis)

[Hayal]

dziękuję bardzo:)

[R. K. Miller]

perpetuo a maioribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem - otrzymał cenioną ciągle przez większość godność ekwity
LUB: otrzymał godność ekwity otrzymywaną nieprzerwanie przez większość (jego przodków)

perpetuo - ciągle, zawsze, nieprzerwanie
equestris dignitas - godność (tytuł) ekwity
a maioribus accepta (dignitas) - ceniona przez większość (godność) LUB: otrzymywana przez większość (godność)

Ja bym przetłumaczył obtinuit jako "posiadł". Wtedy:

"Posiadł uzyskaną przez przodków na wiecznie czasy godność ekwity".

Tłumaczę accipio jako "posiadać"- Mały słownik łacińsko-polski, red. Józef Korpanty, accipio [...]3. brać w posiadanie.


P.S. Poza wszystkim, to Nepos, nie Katon

[mjs]

Ja bym przetłumaczył obtinuit jako "posiadł". Wtedy:

"Posiadł uzyskaną przez przodków na wiecznie czasy godność ekwity".

Tłumaczę accipio jako "posiadać"- Mały słownik łacińsko-polski, red. Józef Korpanty, accipio [...]3. brać w posiadanie.

Wypada mi tylko pochwalić Twoją wersję. Tłumacząc to zdanie, nie skontrolowałem słówka maiores, które może oznaczać po prostu "przodków" (ja uparcie stosuję tu "większość"). W swojej wersji nr 2 (gdzie "przodków" wstawiam) ściągałem tak naprawdę z jakiegoś anglojęzycznego przekładu, przy czym założyłem, że tam "przodkowie" wzięli się z domysłu tłumacza.