Decet

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 18:25

Jak rozumiecie wyrażenie: „decet parere”?
„Słuchać dziesięć razy”?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 18:37

"Decet" nie ma nic wspólnego z liczebnikiem "decem". Jest to słowo bezosobowe, oznaczające "wypada", a więc tutaj "wypada podporządkowywać się, być posłusznym".

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 18:40

Czyli "decet" można też przetłumaczyć jako "powinno się"?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 19:03

Nie do końca, bo to, że coś wypadałoby czynić lub czynienie tego jest ogólnie uznane za słuszne nie oznacza przecież od razu, iż wiąże się to z jakąkolwiek formą wewnętrznego czy zewnętrznego przymusu, lecz jest czysto subiektywne, zależy jedynie od sumienia każdego człowieka.

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 19:11

Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź,
ale pozwolę sobie jeszcze zapytać, jak wobec tego powiemy po łacinie "powinno się"?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 19:25

Jest kilka sposobów na wyrażenie konieczności i przymusu.
Można użyć bezosobowego "necesse est", co znaczy: "konieczne jest", można użyć osobowego czasownika "debet", czyli "powinienem", lecz bardziej w sensie "jestem coś winien" aniżeli koniecznie "muszę". Można także użyć bardziej złożonej formy, to jest tzw. "coniugatio periphrastica passiva" - "koniugacja omowna bierna". Polega ona na wykorzystaniu imiesłowu biernego czasu przyszłego wraz z odpowiednią osobą słowa posiłkowego "być", np. "Trzeba czytać" - "Legendum est", gdzie imiesłów stoi zawsze w rodzaju nijakim. Jeśli chcemy powiedzieć, że ktoś musi czy powinien coś zrobić, używamy wówczas tzw. "dat. auctoris", czyli "celownika autora/sprawcy", np. "Chłopiec powinien czytać" - "Puero legendum est". Jeśli chcemy wprowadzić obiekt, z którym trzeba coś zrobić, wówczas imiesłów dopasowuje rodzaj i liczbę w związku zgody do tego słowa, np. "Chłopiec powinien czytać książki" - "Puero libri legendi sunt". Dosłownie po łacinie mamy: "Chłopcu książki mające być czytanymi", po polsku bowiem po czasowniku "powinno się, trzeba" idzie bezokolicznik z dopełnieniem w bierniku.

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 19:53

Zdanie przepisane z książki:

"Nos debemus audire et cogitare."

Czy jest ono poprawne?
"Debemus" pochodzi od "debere", a "debere" odmienia się wg III koniugacji, więc co robi tam E --> "debemus"?

Rozumiem, że zdanie znaczy: "Powinniśmy słuchać i myśleć"?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 19:54

Nie, "debeo" należy do II koniugacji, więc wszystko w porządku. Właśnie to znaczy.

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 19:58

http://stronyslawka.ovh.org/lacina/index.php

Więc nastąpiła pomyłka?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 20:00

Odradzam korzystanie z tego typu wyszukiwarek, bo zawierają one właśnie mnóstwo błędów. Lepszy jest jakikolwiek podręczny słownik.

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 20:05

Jeszcze nie dorobiłam się podręcznego słownika, dlatego podpieram się internetowym, no ale cóż, errare humanum est, pomyłki zdarzają się wszędzie...

Czy wyrażenie „Powinniście myśleć” zostało dobrze przetłumaczone?
1) Vos debetis cogitare.
2) Vos cogitatum estis.

Jeśli warto byłoby wykorzystać inny sposób na wyrażenie tej "powinności", proszę o gotowe zdanie.

Lacrimosa · Post autor: **Lacrimosa** » czw 13 lis 2008, 20:07

A nie "vobis cogitandum est" ?

Flavius Aetius · Post autor: **Flavius Aetius** » czw 13 lis 2008, 20:08

Tak jak powiedziała Lacrimosa, również "vos debetis cogitare" jest poprawne.

Fenoloftaleina · Post autor: **Fenoloftaleina** » czw 13 lis 2008, 20:16

Rozumiem, że "Vos cogitatum estis" odpada?

Lacrimosa · Post autor: **Lacrimosa** » czw 13 lis 2008, 20:21

Dokładnie tak.