Cum fiducia

[Regiomontanus]

Nie wiem, czy wstawiam to we właściwie miejsce, bo właściwie to nie chodzi mi o tłumaczenie, ale o jego prawidłowość.
Zdobyłem ostatnio (z niejakim trudem) biblię Jakuba Wujka w transkrypcji typu A, w której tekst łaciński jest wydrukowany równolegle z tekstem Wujkowym. Czytając ów tekst, można porównać na bieżąco łacińską i polską wersję, czasami znajdując dość zastanawiające miejsca.

Np. w Act. Apost. 19, 8, i wielu innych miejscach Wulgaty, można spotkać zwrot "cum fiducia":

introgressus autem synagogam cum fiducia loquebatur per tres menses disputans et suadens de regno Dei.

Wydaje mi się, że "cum fiducia" znaczy z grubsza "z odwagą, pewnością siebie". Tymczasem w tłumaczeniu Wujkowym brzmi to tak:

"A wszedszy do bóźnice, mówił bespiecznie przez trzy miesiące, rozmawiaiąc y namawiaiąc o królestwie Bożym"

Dlaczego "bespiecznie"? Czyżby staropolskie znaczenie słowa "bezpieczny" miało coś wspólnego ze "śmiały" - czy też zwyczajnie Wujek się myli? Bo w sumie zmienia to istotnie sens zdania: albo mówił śmiało (choć miał się czego bać), albo bezpiecznie (bo nie miał się czego bać)?

[parviscius]

Melius vidē hoc locum linguā Graecā:

• Εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν συναγωγὴν ἐπαρρησιάζετο ἐπὶ μῆνας τρεῖς διαλεγόμενος καὶ πείθων [τὰ] περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ.

czasownik παρρησιάζομαι znaczy mówić ogólnonarodowo, mówić szczerze i pochodzi od rzeczownika παρρησία wylewna mowa, prostolinijność, śmiałe mówienie wszystkiego, otwartość. W Biblii przetłumaczono ten czasownik na język łaciński jako cum fiduciā loquī mówić śmiało.

[Regiomontanus]

Dzięki, tak przypuszczałem - wygląda to więc na błąd Wujka, choć to dziwne, bo Wujek ponoć używał tekstu greckiego przy tłumaczeniu trudniejszych miejsc Wulgaty.

[R. K. Miller]

Ba, używał też żydowskiego. Ale współbracia jezuici jak się Wujkowi zmarło od razu przywrócili zgodność z Wulgatą (por. J. Ziomek, duży "Renesans", wydanie dowolne). Przekład Wujka nie jest więc wyłącznie jego dziełem. Swoją drogą strona tytułowa zawiera mimio tego informcję o użyciu tesktu greckiego i hebrajskiego. Ale tutaj akurat Wujek dobrze tłumaczy, tylko w języku, który jest archaiczny:

Bezpieczny
śmiały, odważny, beztroski, poufały, pewny.

Definicja co prawda nie ze słownika naukowego, ale z serwisu http://www.staropolska.pl/slownik/?nr=45&litera=B&id=68 robionego przez dobrego specjalistę, więc można jej zaufać.

[Regiomontanus]

Wielkie dzięki, to wyjaśnia sprawę ostatecznie - drobny szczegół, a gnębiło mnie to od dłuższego czasu, zupełnie nie wiem, dlaczego

Ba, używał też żydowskiego. Ale współbracia jezuici jak się Wujkowi zmarło od razu przywrócili zgodność z Wulgatą.

W sumie to można im jeszcze wybaczyć, działali wszakże zgodnie z obowiązującą doktryną - od czasów Klemensa VIII Wulgata klementyńska była "oficjalną" wersją, na której miały się opierać przekłady.
Ale to co inni współbracia jezuici zrobili w XX wieku wybaczyć już trudniej. Mówię tu o "uwspółcześnieniu" słownictwa, "unowocześnieniu" ortografii i usunięciu komentarzy z tekstu Wujka. Grzech wołający o pomstę do nieba, gdyby mnie kto spytał...