Palindromy i inne zabawy językowe

[Keraunos]

Nie wiem czy to dobry topic

Ale ostatnio zaciekawiły mnie palindromy łacińskie i inne podobne zabawy językowe. O kilku napisałem na swoim blogu. O innych zbieram materiały.

(czasem jedynie ciężkawo niektóre przetłumaczyć samemu)

Sum summus mus – jestem najmniejszą myszą
Si nummi immunis – jeśli masz pieniądze jesteś wolny
Ablata at alba – odizolowana, ale czysta

In girum imus nocte et consumimur igni
wchodzimy w krąg nocą i spłoniemy od ognia
(jak nietrudno się domyślić jest to palindrom o znaczeniu magiczno – kabalistycznym)
Wiersz ten zwany był wierszem diabelskim.

Bardzo interesującym palindromem jest dłuższa dwuwierszowa sentencja:
Signa te, signa, tenere me tangis et angis,
Roma, tibi subito motibus ibit Amor
Przeżegnaj, przeżegnaj się, niepotrzebnie mnie szarpiesz i męczysz,
Przez moją pracę wkrótce dojdziesz do Rzymu, twojej miłości

Według legendy sentencja ta została wypowiedziana przez diabła do Św. Marcina. Św Marcin podążając do Rzymu spotkał diabła, który zaczoł go wyśmiewać, ze nei jedzie na ośle jak przystało na biskupa. Wtedy Św. Marcin diabła w osła zamienił, dosiadł go i w ten sposób poojechał do Rzymu. Wsciekły diabeł wypowiedział w czasie drogi zacytowane powyżej słowa.


A że łacina nie jest martwa świadczy choćby fakt, iż do dziś powstają łacińskie palindromy. Ot choćby ten, jesen z najnowszych, który znalazłem w Internecie:
Obamam amabo – będę kochał Obamę

[Martinus Petrus Garrulus]

no ciekawe:) zwłaszcza, że jest to napisane dystychem elegijnym:)

odnośnie "in girum" - przytoczyłeś nieprawidłową wersję, bo jest to napisane heksametrem, a w takiej wersji ani nie ma to sensu zamyślonego przez autora, ani też nie układa się w heksametr

tu był cały temat o tym: viewtopic.php?t=3932&highlight=girum

podsumowując:

"my noce poruszamy się w kółko i zabija nas ogień"

nawiązanie do kręgu dni i nocy: noce podążają za sobą ciągle - "w kółko" - ale każda z nich ginie wraz ze świtem - czyli zabija ją dzień, światło dnia, wschód słońca. sytuacja ta powtarza się ciągle, stąd krąg, kółko. tak więc w tym wersie noce dzielą się z czytelnikiem swym marnym losem. warto zauważyć, że każda noc zaczyna się i kończy światłem - powstaje gdy słońce zachodzi (światło gaśnie) i kończy, gdy wschodzi (światło zapala się), stąd magiczny wers, który czytany od tyłu daje ten sam sens - tak jak noc: gdyby ją nagrać od zachodu do wschodu i puścić taśmę wspak, to mielibyśmy ten sam efekt: wschód stałby się zachodem (początkiem) a zachód wschodem (kresem) - i w takiej interpretacji cała magia tego wersu

o tego typu wierszach, wersach etc... mowa była kiedyś w innym topiku, którego nie mogę znaleźć teraz... w tytule było jakieś "łacińskie łamańce językowe" czy "linguifractoria" nie pamiętam...

[Keraunos]

Własnie też coś kojarzę, że było o takich wersach, ale nie pamiętam gdzie. Można by wtedy by to połaczyć w jeden topik.

A wersja, pewnie masz rację, ale moje tłumaczenie też było stosowane w czarach i naukach diabelskich
In girum imus nocte et consumimur igni
Rozumieli to że wchodzimy w krąg na podłodze i spłoniemy od ognia.
Ale to było pewnie tłumaczenie wtórne średniowieczne lub nawet późniejsze z kręgu alchemików.


Przy czym wersja bez s też tworzy palindrom. A faktycznie pewnie były stosowane obie - w antyku ta z -s dająca heksametr a potem pewnie obie.
In girum imus nocte et consumimur igni
ingi rumimusnoc te etcon sumi murig nI

Spotkałem jeszcze jedną wersję tego wiersza:
IN GIRUM IMUS NOCTE ECCE ET CONSUMIMUR IGNI


Znalazłem tego wiecej tego potem wrzucę. Sam zresztą nie wszytsko daje radę przetłumaczyć.

[Martinus Petrus Garrulus]

no więc wydaje mi się, że wersja z ecce jest bardziej prawdopodobna do tej wersji rozumienia "w nocy idziemy w krąg..."

z pewnością było to przekształcenie już istniejącego palindromu i nowe jego rozumienie, bo przecież autor heksametru miał co innego na myśli...

[Regiomontanus]

Palindromi:

Otto tenet mappam, madidam mappam tenet Otto.

Sumitis a vetitis; sitit is, sitit Eva, sitimus.



Carmen ad papam Clementem IV:

"Laus tua, non tua fraus; virtus non copia rerum,
Scandere te fecit hoc decus eximium,
Pauperibus tua das; nunquam stat janua clausa;
Fundere res quæris, nec tua multiplicas.
Conditio tua sit stabilis! non tempore parvo
Vivere te faciat hic Deus omnipotens."

Etiam retro legimus:

"Omnipotens Deus hic faciat te vivere parvo
Tempore! Non stabilis sit tua conditio.
Multiplicas tua, nec quæris res fundere; clausa
Janua stat, nunquam das tua pauperibus.
Eximium decus hoc fecit te scandere rerum
Copia, non virtus; fraus tua, non tua laus."

[Keraunos]

Inne palindromy

Roma summus amor - Rzym największą miłością
Si sedes non is; si non sedes is – jeśli siedzisz nie idziesz, jeśli nie siedzisz idziesz
Si bene te tua laus taxat, sua laute tenebis – Jeśli twoja chwała dobrze cię ocenia, będziesz trzymał swoja własność
O ut ares animo nomina sera tuo. – Bylebyć tylko był twardy na duchu sława przyjdzie potem
Si bene te trades, sedes sed arte tenebis. – Jeśli dobrze się polecisz utrzymasz się, lecz utrzymasz się nie bez trudu
Et si se retro feret, utere forte, resiste - a jeśli się cofniesz zdaj się na los i opieraj sie

Natomiast nie mogę do końca zrozumieć:
Adoro te animo, domina et oro da

a także przytoczony przez Regiomontanusa:

Sumitis a vetitis; sitit is, sitit Eva, sitimus

[Regiomontanus]

Inne palindromy

Adoro te animo, domina et oro da

Może to ma być tak:

Adoro te animo, domina, et oro: da

Da może znaczyć oddaj się, ustąp

[Keraunos]

Teraz z tym przecinkiem załapałem.

[parviscius]

Ecce index palindromōrum Latīnōrum.
Sed putō vōs hunc indicem iam perlēgisse.

[C. Iulius Aquilius]

Si cum Iesuitis, non cum Iesu itis.

Nie palindrom, ale zawsze mi placebat

[Keraunos]

Znałem to w nieco innej wersji też spotykanej:

Si itis cum Iesuitis, non cum Iesu itis

[Martinus Petrus Garrulus]

mi się wydaje, że to ma podtekst erotyczny: daj (każdy wie, o co chodzi;) )

[Regiomontanus]

A to znacie:

TETE RORO MAMA NVNV DADA TETE LALA TETE

Te tero, Roma manu nuda; da tela, latere!
(zmiatam cię, Rzymie, gołymi rękami; oddaj broń i kryj się)

Przypisywane Hanibalowi albo Alarykowi.


PS: czego sie tak czepiacie SJ, to byli milites Ecclesiae, teraz by sie przydali tacy...

[Keraunos]

Spory zbiór takich ciekawostek jest też tu:

http://www.archimedes-lab.org/latin.html#rotas