Lucri bonus est odor ex re qualibet. - Przyjemny jest zapach bogactwa, skądkolwiek by się rozchodził (Juwenalis) | Więcej
Bezokolicznik - Infinitivus

Bezokolicznik - Infinitivus

Bezokolicznik jest bezosobową formą czasownika. Bezokolicznik w łacinie, inaczej niż w języku polskim, posiada czas oraz stronę. Łaciński czasownik posiada zatem zwykle sześć bezokoliczników:

  1. czasu teraźniejszego strony czynnej - Infinitivus praesentis activi
  2. czasu teraźniejszego strony biernej - Infinitivus praesentis passivi
  3. czasu przeszłego dokonanego strony czynnej - Infinitivus perfecti activi
  4. czasu przeszłego dokonanego strony biernej - Infinitivus perfecti passivi
  5. czasu przyszłego strony czynnej - Infinitivus futuri activi
  6. czasu przyszłego strony biernej - Infinitivus futuri passivi
Bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej (Infinitivus praesentis activi) jest 1. formą podstawową czasownika podawaną w słowniku. Pozostałe bezokoliczniki tworzy się przy pomocy innych form podanych w słowniku oraz imiesłowu PFA. Dla przypomnienia:

Kon.Formy podstawoweZnaczenie
Iamo, amare, amavi, amatumkochać
IIvideo, videre, vidi, visumwidzieć
IIIpono, ponere, posui, positumkłaść
IVaudio, audire, audivi, auditumsłyszeć

Schemat tworzenia bezokoliczników przedstawia się następująco:

ActiviPassivi
Praesentis 1. forma podstawowa
amare - kochać
videre - widzieć
ponere - kłaść
audire - słuchać
temat 1. formy podstawowej + -(r)i
amari - być kochanym
videri - być widzianym
poni - być kładzionym
audiri - być słuchanym
Perfecti 3. forma podstawowa + -isse
amavisse - pokochać
vidisse - zobaczyć
posuisse - położyć
audivisse - wysłuchać
4. forma podstawowa + esse
amatus/a/um esse - zostać pokochanym
visus/a/um esse - zostać zobaczonym
positus/a/um esse - zostać położonym
auditus/a/um esse - zostać wysłuchanym
Futuri PFA + esse
amaturus/a/um esse - że będę kochał
visurus/a/um esse - że zobaczę
positurus/a/um esse - że będę kładł
auditurus/a/um esse - że wysłucham
4. forma podstawowa + iri
amatum iri - że zostanę pokochany
visum iri - że zostanę zobaczony
positum iri - że zostanę położony
auditum iri - że zostanę wysłuchany

Bezokoliczniki można także tłumaczyć jako zdanie podrzędne dopełnieniowe, np. videre - że widzę, videri - że jestem widziany, vidisse - że zobaczyłem, itd. Ponieważ łacińskie bezokoliczniki nie posiadają aspektu, należy pamiętać, że w zależności od kontekstu można tłumaczyć (tam, gdzie to możliwe) np. vidisse - że zobaczyłem, że widziałem; visurus esse - że zobaczę, że będę widział.

Jednym z podstawowych zastosowań bezokoliczników jest mowa zależna (patrz: konstrukcja ACI).