Czasowniki bezosobowe wyrażają czynność bez określania jej sprawcy, a zatem występują bez podmiotu. Czasowniki te występują we wszystkich czasach i trybach poza trybem rozkazującym. Można je podzielić na kilka kategorii:
- czasowniki związane z pogodą
pluit - pada deszcz
ningit - pada śnieg
grandinat - pada grad
rorat - opada rosa
fulgurat - błyska
tonat - grzmi
vesperascit - zmierzcha
luciscit hoc - świta
Zwykle te czasowniki nie wiążą się z żadnym podmiotem, jednak czasem mogą wystąpić z nazwą bóstwa: Iuppiter tonat. - Jowisz grzmi. Inne podmioty mogą się pojawiać w poezji: Fundae saxa pluunt. - Z proc pada deszcz kamieni. - czasowniki odczuwania z Acc. osoby
miseret - napełnia troską
paenitet - napełnia żałością
piget - napełnia niezadowoleniem/obrzydzeniem
pudet - napełnia wstydem
taedet - jest dosyć, nuży
Osoba będąca podmiotem zdania staje się podmiotem uczucia opisywanego przez czasownik. Takie czasowniki często posiadają formę bierną: misereor - żałuję (jestem napełniony żałością). Przykłady:
Mea mater, tui me miseret. - Moja matko, żałuję ciebie. (= napełniasz mnie żałością)
Me mei piget. - Jestem niezadowolony z siebie. (= napełniam się niezadowoleniem)
Pudet me hoc fecisse. - Wstydzę się zrobienia tego. (= napełnia mnie wstydem) (Inf.) - czasowniki bez est z podmiotem w formie wyrażenia
accidit - zdarza się
contingit - zdarza się
evenit - zdarza się
obtingit - zdarza się
obvenit - zdarza się
fit - zdarza się
apparet - jest oczywiste
constat - wiadomo
decet - godzi się, wypada, pasuje
dedecet - nie godzi się, nie wypada, nie pasuje
delectat - sprawia radość, cieszy
iuvat - sprawia radość, cieszy
libet - sprawia przyjemność (+ Dat.)
licet - jest wolno, dopuszcza się (+ Dat.)
liquet - jest dowiedzione
lucet - (jest) jasne
oportet - wypada, musi być
placet - zdaje się dobre, cieszy
praestat - lepiej
restat - pozostaje
superest - pozostaje
vacat - sprawia przyjemność
videtur - zdaje się, zdaje się dobre
interest - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie
refert - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie
Wiele spośród tych czasowników może występować w formie osobowej: vaco - mam przyjemność. Czasowniki libet i licet mają także formy bierne: libitum est, licitum est. Imiesłowy libens i licens mogą także występować w roli przymiotników. Przykłady:
Magistratus ei petere licebit. - Będzie mu wolno ubiegać się o urzędy.
Nil vident nisi quod libet. - Nie widzą nic oprócz tego, co ich cieszy.
Oportet me hoc facere. - Muszę to zrobić. (= Wypada mi to zrobić.)
Oportuit me hoc facere. - Musiałem to zrobić. (= Wypadało mi to zrobić.)
Togae tenues eum decent. - Delikatne togi mu pasują. (bez Inf.)
Dodatkowego omówienia wymagają należące do tej grupy czasowniki interest i refert - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie. Czasownik refert nie pochodzi od refero, ale jest złożeniem res - rzecz i 3 os. l.poj. fero - nieść. Z tego powodu towarzyszy mu zawsze żeńska forma zaimka dzierżawczego, który dostosowuje się do re. Dosłowne tłumaczenie mea refert to: wnosi do mojej rzeczy. Czasownik interest ma to samo znaczenie i użycie. Przykłady:
Tua maxime refert te valere. - Ma dla mnie największe znaczenie, czy masz się dobrze.
Quid id nostra refert? - W jaki sposób nas to dotyczy?
Mea nihil interest scire. - Nie ma dla mnie znaczenia wiedzieć. - czasowniki z est z podmiotem w formie wyrażenia
Podobnie jak w języku polskim, w łacinie występuje konstrukcja "jest trudno", "jest łatwo". W wyrażeniach tego typu zawsze występuje przymiotnik w l.poj. rodzaju nijakiego. Wyjątkiem jest wyrażenie necesse est - jest konieczne, w którym necesse jest przysłówkiem występującym wyłącznie w tej konstrukcji, oraz opus est - jest potrzeba, w której używa się rzeczownika opus.
difficile est - (jest) trudno
facile est - (jest) łatwo
certum est - (jest) pewne
necesse est - (jest) konieczne, trzeba
opus est - (jest) potrzeba
Przykłady:
Difficile est saturam non scribere. - Trudno nie pisać satyry.
Mihi necesse est ire hinc. - Trzeba mi stąd iść.
Graecis iis libris mihi opus est. - Potrzeba mi tych greckich książek.
Strona bierna czasowników nieprzechodnich
Ponadto wszystkie czasowniki, zwłaszcza nieprzechodnie (nie przyjmujące dopełnienia), mogą występować w 3 os. l.poj. strony biernej w znaczeniu czasownika bezosobowego. Koncepcja strony biernej czasownika nieprzechodniego może wydawać się nieco dziwna. W języku polskim nie możemy zamienić zdania w stronie czynnej na bierną, jeśli czasownik jest nieprzechodni. W łacinie jednak taka konstrukcja istnieje: czasownik przyjmuje w niej znaczenie czasownika bezosobowego. Tłumaczenie takiej konstrukcji jest trudne, ponieważ informację o podmiocie w takim zdaniu można odczytać wyłącznie z kontekstu. Najczęstsze czasowniki nieprzechodnie występujące w stronie biernej to:
dormitur, dormitum est - jest spane (śpi, śpią), było spane (spał, spali)
itur, itum est, iri - jest chodzone (idzie, idą), było chodzone (szedł, szli)
pugnatur, pugnatum est - jest walczone (walczy, walczą), było walczone (walczył, walczyli)
venitur, ventum est - jest przychodzone (przychodzi, przychodzą), było przychodzone (przyszedł, przyszli)
Przykłady:
| Romam a Scipione reditum est. Scypion powrócił do Rzymu. (dosł. Było powrócone do Rzymu przez Scypiona.) |
| Acriter ibi pugnatum est. Była tam zacięta walka. lub: Walczono tam zaciekle. (dosł. Było walczone tam zaciekle.) |
| A bonis civibus paretur legibus. Dobrzy obywatele przestrzegają praw. (dosł. Jest przestrzegane przez dobrych obywateli praw.) |