Amicus est tamquam alter idem. - Przyjaciel jest jakby drugim mną. (Cicero) | Więcej
Czasowniki bezosobowe - Verba impersonalia

Czasowniki bezosobowe wyrażają czynność bez określania jej sprawcy, a zatem występują bez podmiotu. Czasowniki te występują we wszystkich czasach i trybach poza trybem rozkazującym. Można je podzielić na kilka kategorii:

  1. czasowniki związane z pogodą

    pluit - pada deszcz
    ningit - pada śnieg
    grandinat - pada grad
    rorat - opada rosa
    fulgurat - błyska
    tonat - grzmi
    vesperascit - zmierzcha
    luciscit hoc - świta

    Zwykle te czasowniki nie wiążą się z żadnym podmiotem, jednak czasem mogą wystąpić z nazwą bóstwa: Iuppiter tonat. - Jowisz grzmi. Inne podmioty mogą się pojawiać w poezji: Fundae saxa pluunt. - Z proc pada deszcz kamieni.

  2. czasowniki odczuwania z Acc. osoby

    miseret - napełnia troską
    paenitet - napełnia żałością
    piget - napełnia niezadowoleniem/obrzydzeniem
    pudet - napełnia wstydem
    taedet - jest dosyć, nuży

    Osoba będąca podmiotem zdania staje się podmiotem uczucia opisywanego przez czasownik. Takie czasowniki często posiadają formę bierną: misereor - żałuję (jestem napełniony żałością). Przykłady:

    Mea mater, tui me miseret. - Moja matko, żałuję ciebie. (= napełniasz mnie żałością)
    Me mei piget. - Jestem niezadowolony z siebie. (= napełniam się niezadowoleniem)
    Pudet me hoc fecisse. - Wstydzę się zrobienia tego. (= napełnia mnie wstydem) (Inf.)

  3. czasowniki bez est z podmiotem w formie wyrażenia

    accidit - zdarza się
    contingit - zdarza się
    evenit - zdarza się
    obtingit - zdarza się
    obvenit - zdarza się
    fit - zdarza się

    apparet - jest oczywiste
    constat - wiadomo
    decet - godzi się, wypada, pasuje
    dedecet - nie godzi się, nie wypada, nie pasuje
    delectat - sprawia radość, cieszy
    iuvat - sprawia radość, cieszy
    libet - sprawia przyjemność (+ Dat.)
    licet - jest wolno, dopuszcza się (+ Dat.)
    liquet - jest dowiedzione
    lucet - (jest) jasne
    oportet - wypada, musi być
    placet - zdaje się dobre, cieszy
    praestat - lepiej
    restat - pozostaje
    superest - pozostaje
    vacat - sprawia przyjemność
    videtur - zdaje się, zdaje się dobre

    interest - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie
    refert - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie

    Wiele spośród tych czasowników może występować w formie osobowej: vaco - mam przyjemność. Czasowniki libet i licet mają także formy bierne: libitum est, licitum est. Imiesłowy libens i licens mogą także występować w roli przymiotników. Przykłady:

    Magistratus ei petere licebit. - Będzie mu wolno ubiegać się o urzędy.
    Nil vident nisi quod libet. - Nie widzą nic oprócz tego, co ich cieszy.
    Oportet me hoc facere. - Muszę to zrobić. (= Wypada mi to zrobić.)
    Oportuit me hoc facere. - Musiałem to zrobić. (= Wypadało mi to zrobić.)
    Togae tenues eum decent. - Delikatne togi mu pasują. (bez Inf.)

    Dodatkowego omówienia wymagają należące do tej grupy czasowniki interest i refert - zajmuje, dotyczy, ma znaczenie. Czasownik refert nie pochodzi od refero, ale jest złożeniem res - rzecz i 3 os. l.poj. fero - nieść. Z tego powodu towarzyszy mu zawsze żeńska forma zaimka dzierżawczego, który dostosowuje się do re. Dosłowne tłumaczenie mea refert to: wnosi do mojej rzeczy. Czasownik interest ma to samo znaczenie i użycie. Przykłady:

    Tua maxime refert te valere. - Ma dla mnie największe znaczenie, czy masz się dobrze.
    Quid id nostra refert? - W jaki sposób nas to dotyczy?
    Mea nihil interest scire. - Nie ma dla mnie znaczenia wiedzieć.

  4. czasowniki z est z podmiotem w formie wyrażenia

    Podobnie jak w języku polskim, w łacinie występuje konstrukcja "jest trudno", "jest łatwo". W wyrażeniach tego typu zawsze występuje przymiotnik w l.poj. rodzaju nijakiego. Wyjątkiem jest wyrażenie necesse est - jest konieczne, w którym necesse jest przysłówkiem występującym wyłącznie w tej konstrukcji, oraz opus est - jest potrzeba, w której używa się rzeczownika opus.

    difficile est - (jest) trudno
    facile est - (jest) łatwo
    certum est - (jest) pewne
    necesse est - (jest) konieczne, trzeba
    opus est - (jest) potrzeba

    Przykłady:
    Difficile est saturam non scribere. - Trudno nie pisać satyry.
    Mihi necesse est ire hinc. - Trzeba mi stąd iść.
    Graecis iis libris mihi opus est. - Potrzeba mi tych greckich książek.

Strona bierna czasowników nieprzechodnich

Ponadto wszystkie czasowniki, zwłaszcza nieprzechodnie (nie przyjmujące dopełnienia), mogą występować w 3 os. l.poj. strony biernej w znaczeniu czasownika bezosobowego. Koncepcja strony biernej czasownika nieprzechodniego może wydawać się nieco dziwna. W języku polskim nie możemy zamienić zdania w stronie czynnej na bierną, jeśli czasownik jest nieprzechodni. W łacinie jednak taka konstrukcja istnieje: czasownik przyjmuje w niej znaczenie czasownika bezosobowego. Tłumaczenie takiej konstrukcji jest trudne, ponieważ informację o podmiocie w takim zdaniu można odczytać wyłącznie z kontekstu. Najczęstsze czasowniki nieprzechodnie występujące w stronie biernej to:

dormitur, dormitum est - jest spane (śpi, śpią), było spane (spał, spali)
itur, itum est, iri - jest chodzone (idzie, idą), było chodzone (szedł, szli)
pugnatur, pugnatum est - jest walczone (walczy, walczą), było walczone (walczył, walczyli)
venitur, ventum est - jest przychodzone (przychodzi, przychodzą), było przychodzone (przyszedł, przyszli)

Przykłady:

Romam a Scipione reditum est.
Scypion powrócił do Rzymu.
(dosł. Było powrócone do Rzymu przez Scypiona.)
Acriter ibi pugnatum est.
Była tam zacięta walka. lub: Walczono tam zaciekle.
(dosł. Było walczone tam zaciekle.)
A bonis civibus paretur legibus.
Dobrzy obywatele przestrzegają praw.
(dosł. Jest przestrzegane przez dobrych obywateli praw.)