In virtute sunt multi ascensus. - W cnocie jest wiele stopni. (Cicero) | Więcej
Przysłówek - Adverbium

Przysłówek (Adverbium) jest nieodmienną częścią mowy. Niektóre przysłówki podlegają stopniowaniu. Przysłówki dzielą się na przysłówki podstawowe i pochodne. Specjalną grupę przysłówków pochodnych tworzą przysłówki skorelowane (Adverbia correlativa), pochodzące od zaimków.

Przysłówki podstawowe

Przysłówki podstawowe to krótkie słowa, które opisują czas, miejsce lub sposób. Przysłówki podstawowe nie stopniują się.

haud - nie
non - nie
sic - tak
quando - kiedy
nunc - teraz
jam - już
mox - niedługo
nunquam - nigdy
ubi - gdzie
unde - gdzie

Przysłówki pochodne

Przysłówki pochodne pochodzą głównie od przymiotników i powstają przez dodanie przyrostka do tematu przymiotnika:

PrzymiotnikTematPrzyrostekPrzysłówek
citus, 3 - szybki/a/ecit--ocito - szybko
longus, 3 - długi/a/elong--elonge - długo
prudens, -tis - roztropny/a/eprudent--erprudenter - roztropnie
gravis, grave - ciężki/a/egrav--itergraviter - ciężko

Przysłówki pochodne stopniują się. Stopień wyższy tworzy się przez dodanie przyrostka -ius, zaś stopień najwyższy przez dodanie przyrostka -issime do tematu:

PrzysłówekTematStopień wyższyStopień najwyższy
longelong-longiuslongissime
citocit-citiuscitissime
gravitergrav-graviusgravissime
prudenterprudent-prudentiusprudentissime

Zauważmy, że stopień wyższy tych przysłówków ma taką samą formę, jak stopień wyższy przymiotnika rodzaju nijakiego (w Nom. sg.), od którego pochodzi ten przysłówek. Niektóre przymiotniki rodzaju nijakiego w Nom. sg. funkcjonują jako przysłówki we wszystkich trzech stopniach: multum, plus, plurimum - wiele, więcej, najwięcej.

Przysłówki skorelowane

Przysłówki skorelowane pochodzą od zaimków i często pozostają ze nimi w ścisłym związku. Analogicznie do zaimków, można wyróżnić kilka rodzajów przysłówków:

PytająceWskazująceNieokreślone lub względne
ubi? gdzie?hic tu
ibi, illic, istic tam
alicubi gdzieś
ubiubi gdziekolwiek
quo? dokąd?huc tu
eo, illuc, istuc tam
aliquo dokądś
unde? skąd?hinc stąd
inde, illinc istinc stamtąd
alicunde skądś
qua? gdzie?hac tu
ea, illac, istac tam
aliqua gdzieś
quando? kiedy?tum, tunc wtedyaliquando kiedyś
umquam kiedykolwiek
quotiens? ile?totiens tylealiquotiens ileś
quam? jak? jak bardzo?
ut? jak?
ita, item, sic, tam takaliquotiens ileś