Liczebnik (Numerale) to część mowy opisująca liczbę, kolejność lub powtarzalność. Ze względu na funkcję liczebniki łacińskie można podzielić na trzy grupy:
- główne - odpowiadające na pytanie quot? ile? unus jeden
- porządkowe - odpowiadające na pytanie quotus? który? primus pierwszy
- wielokrotne - odpowiadające na pytanie quoteni? ile razy? singuli jednokrotnie
A | Rz | Główne | Porządkowe | Wielokrotne | Przysłówek |
1 | I | unus, una, unum | primus, 3 | singuli, -ae, -a | semel |
2 | II | duo, duae, duo | secundus, 3 alter, -era, -erum | bini, -a, -e | bis |
3 | III | tres, tria | tertius, 3 | terni (trini), -ae, -a | ter |
4 | IV | quattuor | quartus, 3 | quaterni, -ae, -a | quater |
5 | V | quinque | quintus, 3 | quini, -ae, -a | quinquie(n)s |
6 | VI | sex | sextus, 3 | seni, -ae, -a | sexiens |
7 | VII | septem | septimus, 3 | septeni, -ae, -a | septiens |
8 | VIII | octo | octavus, 3 | octoni, -ae, -a | octiens |
9 | IX | novem | nonus, 3 | noveni, -ae, -a | noviens |
10 | X | decem | decimus, 3 | deni, -ae, -a | deciens |
11 | XI | undecim | undecimus, 3 | undeni, -ae, -a | undeciens |
12 | XII | duodecim | duodecimus, 3 | dodeni, -ae, -a | duodeciens |
13 | XIII | tredecim | tertius decimus | terni deni | terdeciens |
14 | XIV | quattuordecim | quartus decimus | quaterni deni | quaterdeciens |
15 | XV | quindecim | quintus decimus | quini deni | quindeciens |
16 | XVI | sedecim | sextus decimus | sedeni deni | sedeciens |
17 | XVII | septendecim | septimus decimus | septeni deni | septiens deciens |
18 | XVIII | duodeviginti | duodevice(n)simus, 3 | duodeviceni, -ae, -a | duodeviciens |
19 | XIX | undeviginti | undevicensimus, 3 | undeviceni, -ae, -a | undeviciens |
20 | XX | viginti | vicensimus, 3 | viceni, -ae, -a | viciens |
21 | XXI | unus et viginti | unus et vicensimus | vicení singuli | semel et viciens |
30 | XXX | triginta | tricensimus, 3 | triceni, -ae, -a | triciens |
40 | XL | quadraginta | quadragensimus, 3 | quadrageni, -ae, -a | quadragiens |
50 | L | quinquaginta | quinquagensimus, 3 | quinquageni, -ae, -a | quinquagiens |
60 | LX | sexaginta | sexagensimus, 3 | sexageni, -ae, -a | sexagiens |
70 | LXX | septuaginta | septuagensimus, 3 | septuageni, -ae, -a | septuagiens |
80 | LXXX | octoginta | octogensimus, 3 | octogeni, -ae, -a | octogiens |
90 | XC | nonaginta | nonagensimus, 3 | nonageni, -ae, -a | nonagiens |
100 | C | centum | centensimus, 3 | centeni, -ae, -a | centiens |
200 | CC | ducenti, -ae, -a | ducentensimus, 3 | duceni, -ae, -a | ducentiens |
300 | CCC | trecenti, -ae, -a | trecentensimus, 3 | treceni, -ae, -a | trecentiens |
400 | CCCC | quadringenti, -ae, -a | quadringentensimus, 3 | quadringeni, -ae, -a | quadringentiens |
500 | D | quingenti, -ae, -a | quingentensimus, 3 | quingeni, -ae, -a | quingentiens |
600 | DC | sescenti, -ae, -a | sescentensimus, 3 | sesceni, -ae, -a | sescentiens |
700 | DCC | septingenti, -ae, -a | septingentensimus, 3 | septingeni, -ae, -a | septingentiens |
800 | DCCC | octingenti, -ae, -a | octingentensimus, 3 | octingeni, -ae, -a | octingentiens |
900 | DCCCC | nongenti, -ae, -a | nongentensimus, 3 | nongeni, -ae, -a | nongentiens |
1000 | M | mille | millensimus, 3 | singula milia | milliens |
2000 | MM | duo milia | bis millensimus, 3 | bina milia | bis milliens |
Liczebniki główne od 4 do 100 nie odmieniają się, a pozostałe odmieniają się jak przymiotniki pierwszej i drugiej deklinacji w liczbie mnogiej. Mille (tysiąc) w liczbie pojedynczej jest nieodmienne, zaś w liczbie mnogiej milia jest rzeczownikiem rodzaju nijakiego, odmieniającym się tak jak tria.
Liczebniki porządkowe odmieniają się jak zwykłe przymiotniki pierwszej i drugiej deklinacji. W końcówce -ensimus można pominąć "n", podobnie jak przy tworzeniu przysłówków z końcówką -iens. Liczebników porządkowych używa się przy podawaniu roku w dacie:
Liczebniki wielokrotne odmieniają się jak przymiotniki pierwszej i drugiej deklinacji w liczbie mnogiej. Liczebniki wielokrotne:
- oznaczają, że liczba należy do każdej z kilku osób lub rzeczy:
Omnibus avibus duae sunt alae. - Wszystkie ptaki mają dwa skrzydła.
pueri denum annorum - dziesięcioletni chłopcy (mający po dziesięć lat) - wyrażają mnożenie:
bis bina - dwa (razy) dwa
- wyrażają liczność rzeczowników nie posiadających liczby pojedynczej:
una castra - jeden obóz, ale: bina castra - dwa obozy
binae litterae - dwa listy, ale: duae litterae - dwie litery - w poezji mogą wystąpić w miejscu liczebników głównych
W liczebnikach od 13 do 19 cyfrę dołącza się do liczby dziesiątek bez łącznika et. W liczebnikach od 21 do 99 albo najpierw występuje liczba dziesiątek, a po niej cyfra jedności (bez łącznika et), albo najpierw pojawia się cyfra jedności, a następnie łącznik et i liczba dziesiątek. Od 101 w górę zwykle na początku występuje większa liczba.
Przysłówki liczebne nie odmieniają się.
Odmiana liczebników unus, duo, tres i milia:
unus | duo | tres | milia | ||||||
m | f | n | m | f | n | m, f | n | n | |
Nom. | unus | una | unum | duo | duae | duo | tres | tria | milia |
Gen. | unius | unius | unius | duorum, duum | duarum | duorum | trium | trium | milium |
Dat. | uni | uni | uni | duobus | duabus | duobus | tribus | tribus | milibus |
Acc. | unum | unam | unum | duos | duas | duo | tres | tria | milia |
Abl. | uno | una | uno | duobus | duabus | duobus | tribus | tribus | milibus |
Dodając do liczebników cząstkę -plex lub -plus o znaczeniu "-krotny", można tworzyć przymiotniki:
duplex, duplicis / duplus, 3 - dwukrotny, podwójny
triplex, triplicis / triplus, 3 - trzykrotny, potrójny
quadruplex, quadruplicis / quadruplus, 3 - czterokrotny, poczwórny
Formy zakończone na -plex odmieniają się jak przymiotniki trzeciej deklinacji o formie wspólnej dla trzech rodzajów.