Amicus est tamquam alter idem. - Przyjaciel jest jakby drugim mną. (Cicero) | Więcej
Alfabet - Alphabetum

Alfabet łaciński (zwany także rzymskim) pojawił się w VII w. p.n.e. w wyniku przystosowania alfabetu etruskiego do języka łacińskiego. Etruskowie zapożyczyli swój alfabet od greckich osadników w Italii, zaś alfabet grecki wywodzi się z alfabetu północnosemickiego, używanego w Syrii i Palestynie w 12 w. p.n.e. Dawniej powszechnie sądzono, że litery łacińskie pochodzą wprost z greki, wskazując na podobieństwo między alfabetem łacińskim a odmianą greki używaną w Cumae (południowa Italia). W rzeczywistości jest to mało prawdopodobne: nazwy liter najwyraźniej pochodzą z języka etruskiego, a nie greckiego ("a", "be", itd. a nie "alfa", "beta" itd.), a ponadto powszechny zapis "f" jako "fh" jest obcy etruskiemu systemowi pisma.

Początkowo alfabet łaciński składał się z 21 liter:

    A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X

Około 250 r. p.n.e. zrezygnowano z litery Z, ponieważ we współczesnej łacinie nie było dźwięku, który wymagałby tego znaku. Na jej miejsce wprowadzono nową literę G (utworzoną poprzez dodanie kreski do C). Po wcieleniu do orbis Romanum obszarów zamieszkanych przez ludność posługującą się greką, w łacinie pojawiło się wiele zapożyczeń z tego języka. Za czasów Cycerona i Cezara wprowadzono przejęte ze współczesnej greki litery Y i Z, umieszczając je na końcu alfabetu. Początkowo służyły jedynie do zapisu słów greckich (jak sugeruje nazwa Y - i graeca -> igrek). W ten sposób na początku naszej ery pismo łacińskie znało 23 litery:

    A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z

W średniowieczu dodano trzy nowe litery. Zmieniła się wymowa I i V przed samogłoskami (z samogłoskowej na spółgłoskową), co znalazło odbicie w piśmie. Od dłuższego czasu praktykowano pisanie I i V z drobnymi zmianami jako J i U, chociaż używano ich zarówno do oddania dźwięku samogłoskowego, jak i spółgłoskowego. W końcu wprowadzono kowencję zapisu U i I dla samogłosek, zaś V i J dla spółgłosek. Wprowadzono także literę W jako reprezentację anglosaksońskiej półsamogłoski [w] i rozróżnienia jej od [v]. Pod koniec 15 w. n.e. alfabet ostatecznie ustabilizował się jako zbiór 26 liter:

    A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

W średniowieczu, na skutek chrystianizacji północnej i środkowej Europy przez kościół rzymskokatolicki, alfabet łaciński rozpowszechnił się i został przystosowany do wielu języków germańskich, słowiańskich i ugro-fińskich (przez całe średniowiecze łacina była jedynym językiem w Europie posiadającym pismo). Ze względu na różnorodność dźwięków, wprowadzano zmiany do alfabetu łacińskiego. Najczęściej odbywało się to przez dodanie znaku diakrytycznego (takiego jak kreska, umlaut, cedilla, tylda) do istniejących znaków.