Przyimek - Praepositio
Przyimek (Praepositio) jest nieodmienną częścią mowy, opisującą położenie danego obiektu względem innego. Przyimek jest niesamodzielną częścią mowy, to znaczy zawsze towarzyszy rzeczownikowi lub zaimkowi. W zależności od przypadka części mowy, z którym się łączą, łacińskie przyimki można podzielić na trzy grupy:
- łączące się z Accusativem
- łączące się z Ablativem
- łączące się zarówno z Accusativem, jak i z Ablativem
W przypadku nazw miast i małych wysp, a także kilku rzeczowników pospolitych, które zachowały Locativ, nie stosuje się przyimków (patrz: Składnia miast).
Przyimki łączące się z Accusativem
Przeciągnij kursor nad przyimek aby zobaczyć przykłady i wyrażenia.
ad - do, przy, w (ten sposób), około
ad urbem venit - udał się do miasta
ad meridiem - na południe
ad nonam horam - do godziny dziewiątej
ad meridiem/noctem - do południa/nocy
ad pugnam cohortari - zachęcać do walki
ad moenia ponere - postawić przy murach
ad ducentum - około dwustu
ad hunc modum - w ten sposób
quem ad modum - jak, w jaki sposób
ad ... descendere - uciekać się do ...
ad haec respondit - na to odpowiedział
ad tempus - w (swoim) czasie
adire ad rem publicam - wejść w życie publiczne
ad petendam pacem - dążyć do pokoju
ad meridiem - na południe
ad nonam horam - do godziny dziewiątej
ad meridiem/noctem - do południa/nocy
ad pugnam cohortari - zachęcać do walki
ad moenia ponere - postawić przy murach
ad ducentum - około dwustu
ad hunc modum - w ten sposób
quem ad modum - jak, w jaki sposób
ad ... descendere - uciekać się do ...
ad haec respondit - na to odpowiedział
ad tempus - w (swoim) czasie
adire ad rem publicam - wejść w życie publiczne
ad petendam pacem - dążyć do pokoju
adversus, adversum - (na)przeciw, do
adversus exire - wychodzić naprzeciw
adversus facere - czynić wbrew (prawu)
amor adversus patrem - miłość do ojca
adversus facere - czynić wbrew (prawu)
amor adversus patrem - miłość do ojca
ante - przed
ante urbem - pod miasto (podejść)
ante portam - pod bramą (stać)
ante bellum - przed wojną
ante lucem venire - przyjść przed świtem
ante omnes...esse - przewyższać innych...
ante urbem captam - przed zajęciem miasta
ante tempus - przed czasem, przedwcześnie
ante portam - pod bramą (stać)
ante bellum - przed wojną
ante lucem venire - przyjść przed świtem
ante omnes...esse - przewyższać innych...
ante urbem captam - przed zajęciem miasta
ante tempus - przed czasem, przedwcześnie
apud - przy, u (kogoś)
apud Iuliam - u Julii (w domu)
apud Vergilium - u Wergiliusza (w dziełach)
apud Helvetios - u Helwetów, wśród Helwetów
apud me - według mnie, moim zdaniem
apud judices - w obecności sędziów
apud forum - na forum, na targu (przest.)
apud Vergilium - u Wergiliusza (w dziełach)
apud Helvetios - u Helwetów, wśród Helwetów
apud me - według mnie, moim zdaniem
apud judices - w obecności sędziów
apud forum - na forum, na targu (przest.)
circa, circiter -(o)koło, prawie
templa circa forum - świątynie wokół forum
circa murum - wzdłuż murów
circa eandem horam - około tej (samej) godziny
natus circa 1500 - urodzony ok. 1500
circa idus Octobris - około 15. października
circa decem milia - około dziesięciu tysięcy
circiter idus Novembris - około 13. listopada
circiter meridiem - około południa
circa murum - wzdłuż murów
circa eandem horam - około tej (samej) godziny
natus circa 1500 - urodzony ok. 1500
circa idus Octobris - około 15. października
circa decem milia - około dziesięciu tysięcy
circiter idus Novembris - około 13. listopada
circiter meridiem - około południa
circum - wokół
circum urbem - wokół miasta
circum haec loca - gdzieś tutaj
circum illum - wokół niego (z nim)
circum amicos - do bliskich przyjaciół
circum haec loca - gdzieś tutaj
circum illum - wokół niego (z nim)
circum amicos - do bliskich przyjaciół
contra - (na)przeciw, wbrew
contra portas - naprzeciw bram
contra omnes - wbrew wszystkim
contra spem - wbrew nadziei
contra haec - w odpowiedzi na to
contra autem - z drugiej strony
quod contra - podczas gdy, z drugiej strony
contra omnes - wbrew wszystkim
contra spem - wbrew nadziei
contra haec - w odpowiedzi na to
contra autem - z drugiej strony
quod contra - podczas gdy, z drugiej strony
erga - w stosunku do, za
erga virtutem - za męstwo
amor erga patrem - miłośc do ojca
amor erga patrem - miłośc do ojca
extra - poza
extra moenia - poza mury
extra ordinem - poza szeregiem
extra periculum - poza niebezpieczeństwem
extra ordinem - poza szeregiem
extra periculum - poza niebezpieczeństwem
infra - poniżej, później
infra montem - poniżej góry (u stóp)
infra Homerum - po Homerze (później niż)
infra elephantos - niższy niż słonie
infra caelum - pod niebem
infrá infimos omnís - najniższy z niskich
infra Homerum - po Homerze (później niż)
infra elephantos - niższy niż słonie
infra caelum - pod niebem
infrá infimos omnís - najniższy z niskich
inter - między, wśród, przez
inter ceteras - być wśród innych (z innymi)
inter me et Scipionem - pomiędzy mną a Scypionem
inter annos quattuordecim - przez czternaście lat
inter dominum et servum - między panem a sługą
inter siccarios - między mordercami (jak i oni)
inter os et offam - między usta a kęs (przysł.)
primus inter pares - pierwszy wśród równych
inter bibendum - podczas picia
inter me et Scipionem - pomiędzy mną a Scypionem
inter annos quattuordecim - przez czternaście lat
inter dominum et servum - między panem a sługą
inter siccarios - między mordercami (jak i oni)
inter os et offam - między usta a kęs (przysł.)
primus inter pares - pierwszy wśród równych
inter bibendum - podczas picia
intra - w (ramach), wewnątrz
intra castra - wewnątrz obozu, w obrębie obozu
intra vestrem - w szacie, w ubraniu
intra vicesimum annum - w (ciągu) dwudziestu lat
intra legem - w (granicach) prawa
se intra silentium tenere - trwać w milczeniu
intra verba peccare - zawinić (tylko) słowami
intra vestrem - w szacie, w ubraniu
intra vicesimum annum - w (ciągu) dwudziestu lat
intra legem - w (granicach) prawa
se intra silentium tenere - trwać w milczeniu
intra verba peccare - zawinić (tylko) słowami
iuxta - blisko, podobnie, wedle
iuxta crucem - blisko krzyża
iuxta adventum - blisko (czasu) przybycia
iuxta formidinem - podobnie jak strach
iuxta praeceptum - wedle wskazówki
iuxta adventum - blisko (czasu) przybycia
iuxta formidinem - podobnie jak strach
iuxta praeceptum - wedle wskazówki
ob - tuż przed, dla
ob oculos - tuż przed oczami
ob eam causam - dlatego, z tej przyczyny
quam ob rem - dlaczego
ob rem publicam - dla republiki
ob eam causam - dlatego, z tego powodu
ob decem minas - za dziesięć min (dla ...)
ob eam causam - dlatego, z tej przyczyny
quam ob rem - dlaczego
ob rem publicam - dla republiki
ob eam causam - dlatego, z tego powodu
ob decem minas - za dziesięć min (dla ...)
penes - w posiadaniu, po stronie
penes aliquem esse - być w czyichś rękach/mocy
penes te culpa est - wina leży po twojej stronie
quem penes est virtus - to, co posiada cnotę
penes te culpa est - wina leży po twojej stronie
quem penes est virtus - to, co posiada cnotę
per - przez
per Italiam - przez Italię
per muros - przez mury
per decem dies - przez dziesięć dni
per hiemem - przez zimę
per litteras - przez listy (listownie)
per pedes - dosł. przez nogi; piechotą
per exploratores - przez zwiadowców
per deos - przez bogów (na bogów)
per se - przez się
per iocum - dla żartu
per speciem - na pokaz
per muros - przez mury
per decem dies - przez dziesięć dni
per hiemem - przez zimę
per litteras - przez listy (listownie)
per pedes - dosł. przez nogi; piechotą
per exploratores - przez zwiadowców
per deos - przez bogów (na bogów)
per se - przez się
per iocum - dla żartu
per speciem - na pokaz
pone - za, z tyłu
pone crucem - za krzyżem
post - za, po (tym jak)
post tergum - za plecami (z tyłu)
post multos annos - po wielu latach
post multos annos - po wielu latach
praeter - (po)za, obok, ponad, wbrew
omnes praeter te - wszyscy poza tobą
praeter castra - obok/przed obozem
praeter oculos - przed oczami
praeter ceteras - ponad innymi (bardziej)
praeter opinionem - wbrew (mojej) opinii
praeter spem - poza nadzieją
praeter alios - bardziej niż inni
praeter paucos - poza nielicznymi
praeter castra - obok/przed obozem
praeter oculos - przed oczami
praeter ceteras - ponad innymi (bardziej)
praeter opinionem - wbrew (mojej) opinii
praeter spem - poza nadzieją
praeter alios - bardziej niż inni
praeter paucos - poza nielicznymi
prope, propius, proximus - blisko
prope Romam - blisko Rzymu
propter - blisko, niedaleko, przez
insula propter Siciliam - wyspa niedaleko Sycylii
propter te sedet - siedzi obok ciebie
propter metum - przez strach
propter te sedet - siedzi obok ciebie
propter metum - przez strach
secundum - podług, obok, tuż po
secundum flumen - wzdłuż rzeki
ite secundum me - chodź za mną
secundum pugnam - tuż po bitwie
secundum naturam - zgodnie z naturą
secundum leges - zgodnie z prawami
ite secundum me - chodź za mną
secundum pugnam - tuż po bitwie
secundum naturam - zgodnie z naturą
secundum leges - zgodnie z prawami
supra - nad, za, przed
supra vallum - nad/za murem
supra terram - nad ziemią (na powierzchni)
supra bellum Gallicum - przed wojną galijską
supra hanc memoriam - przed tą pamięcią, przed ur.
supra modum - ponad miarę
supra morem - ponad zwyczaj, nadzwyczaj
supra quod - ponadto
supra vires - ponad siły, ponad wytrzymałość
supra terram - nad ziemią (na powierzchni)
supra bellum Gallicum - przed wojną galijską
supra hanc memoriam - przed tą pamięcią, przed ur.
supra modum - ponad miarę
supra morem - ponad zwyczaj, nadzwyczaj
supra quod - ponadto
supra vires - ponad siły, ponad wytrzymałość
trans - przez
trans Rhenum - przez Ren, lub: po drugiej stronie
trans mare currunt - biegli przez morze
trans aethera - przez powietrze
trans caput iace - rzuć przez głowę (nad głową)
trans mare currunt - biegli przez morze
trans aethera - przez powietrze
trans caput iace - rzuć przez głowę (nad głową)
ultra - (po)za, po, ponad
ultra fossam - (po)za wykopem
cis Padum ultraque - po tej stronie Padu i dalej
ultra mortem - po śmierci
ultra modum - ponad miarę, nadmierny
ultra biennium - ponad dwa lata
ultra eum numerum - ponad tą liczbę (więcej)
ultra fidem - ponad wiarę, niewiarygodny
cis Padum ultraque - po tej stronie Padu i dalej
ultra mortem - po śmierci
ultra modum - ponad miarę, nadmierny
ultra biennium - ponad dwa lata
ultra eum numerum - ponad tą liczbę (więcej)
ultra fidem - ponad wiarę, niewiarygodny
versus - do, w kierunku
versus Romam - do/w kierunku Rzymu
Przyimki łączące się z Ablativem
Przeciągnij kursor nad przyimek aby zobaczyć przykłady i wyrażenia.
a (ab, abs) - z (brzegu), od, przez (kogoś)
ab urbe profectus est - wyruszył z miasta
ab laevo - z lewej
ab urbe condita - od zał. miasta (Rzymu)
ab hora tertia - od godziny trzeciej
ab ira - przez gniew (z powodu)
a patre - od/przez ojca
a parvulis - od dzieciństwa
prope ab urbe - niedaleko od miasta
occisus ab hoste - zabity przez wroga
ab hac parte - z tej strony
ab re eius - na jego korzyść
a re publica - w interesie państwa
ab laevo - z lewej
ab urbe condita - od zał. miasta (Rzymu)
ab hora tertia - od godziny trzeciej
ab ira - przez gniew (z powodu)
a patre - od/przez ojca
a parvulis - od dzieciństwa
prope ab urbe - niedaleko od miasta
occisus ab hoste - zabity przez wroga
ab hac parte - z tej strony
ab re eius - na jego korzyść
a re publica - w interesie państwa
coram - przy, w obecności
coram genero suo - w obecności zięcia
me coram - w mojej obecności, przy mnie
me coram - w mojej obecności, przy mnie
cum - z, razem z
cum praefecto - z prefektem
vade mecum - chodź ze mną
cum omnibus impedimentis - z całym bagażem
cum solis ortu - ze wschodem słońca
prima cum luce - z pierwszym promieniem (świtem)
magno cum dolore - z wielkim smutkiem
cum malo suo - z krzywdą dla siebie
esse cum telo - być uzbrojonym
cum silentio - w milczeniu
vade mecum - chodź ze mną
cum omnibus impedimentis - z całym bagażem
cum solis ortu - ze wschodem słońca
prima cum luce - z pierwszym promieniem (świtem)
magno cum dolore - z wielkim smutkiem
cum malo suo - z krzywdą dla siebie
esse cum telo - być uzbrojonym
cum silentio - w milczeniu
de - z, o, na rzecz
de monte descendere - schodzić z góry
de caelo demissus - zesłany z nieba
de navibus desilire - zeskakiwać ze statków
de die/nocte - za dnia/nocy
de concordia - o porozumieniu
consilia de bello - plany wojny
de Gallia triumphare - zwyciężyć dla Galii
de aliquo quaero - pytać kogoś
qua de causa - z jakiego powodu
multis de causis - z wielu powodów
unus de trecentis - jeden z trzynastu
templum de marmore - świątynia z marmuru
de industria - celowo, umyślnie
de improviso - nieoczekiwanie, nagle
de integro - od nowa, na nowo
de mense Decembri - już w grudniu
de caelo demissus - zesłany z nieba
de navibus desilire - zeskakiwać ze statków
de die/nocte - za dnia/nocy
de concordia - o porozumieniu
consilia de bello - plany wojny
de Gallia triumphare - zwyciężyć dla Galii
de aliquo quaero - pytać kogoś
qua de causa - z jakiego powodu
multis de causis - z wielu powodów
unus de trecentis - jeden z trzynastu
templum de marmore - świątynia z marmuru
de industria - celowo, umyślnie
de improviso - nieoczekiwanie, nagle
de integro - od nowa, na nowo
de mense Decembri - już w grudniu
e (ex) - od, z, z powodu
ex agris in urbem - ze wsi do miasta
ex hoc die - od tego dnia naprzód
ex eo die quintus - piątego dnia od tego
ex familia - z rodziny (pochodzić)
ex Hispania - z Hiszpanii (pochodzić)
statua ex auro - posąg ze złota
ex vulneribus - na skutek (odniesionych) ran
ex senatus consulto - zgodnie z dekretem senatu
ex composito - zgodnie z umową
ex eius sententia - według jego opinii
ex aequo - po równo, sprawiedliwie
ex improviso - nieoczekiwanie, nagle
ex tua re - na twoją korzyść
magna ex parte - w wielkim stopniu
ex equo pugnare - walczyć z konia
quaere ex aliquo - pytać kogoś
unus e filiis - jeden z synów
ex hoc die - od tego dnia naprzód
ex eo die quintus - piątego dnia od tego
ex familia - z rodziny (pochodzić)
ex Hispania - z Hiszpanii (pochodzić)
statua ex auro - posąg ze złota
ex vulneribus - na skutek (odniesionych) ran
ex senatus consulto - zgodnie z dekretem senatu
ex composito - zgodnie z umową
ex eius sententia - według jego opinii
ex aequo - po równo, sprawiedliwie
ex improviso - nieoczekiwanie, nagle
ex tua re - na twoją korzyść
magna ex parte - w wielkim stopniu
ex equo pugnare - walczyć z konia
quaere ex aliquo - pytać kogoś
unus e filiis - jeden z synów
prae - przed, (zwłoka) z powodu
prae se ferre - nieść przed sobą
prae se portare - nieść w rękach
prae metu/gaudio - ze strachu/radości
prae magnitudine - w porównaniu z wielkością
prae se portare - nieść w rękach
prae metu/gaudio - ze strachu/radości
prae magnitudine - w porównaniu z wielkością
pro - dla, zamiast, za, przed
pro castra - (tuż) przed obozem
pro contione - przez zgromadzeniem
pro republica - dla (na rzecz) republiki
pro lege - w obronie prawa
pro praetore - w miejsce pretora (mający prawa)
pro rata parte - w stosownej proporcji
pro amico habere - mieć za przyjaciela
pro mea parte - z mojej strony
pro tempore - z(godnie z) czasem
pro contione - przez zgromadzeniem
pro republica - dla (na rzecz) republiki
pro lege - w obronie prawa
pro praetore - w miejsce pretora (mający prawa)
pro rata parte - w stosownej proporcji
pro amico habere - mieć za przyjaciela
pro mea parte - z mojej strony
pro tempore - z(godnie z) czasem
sine - bez
sine senso doloris - bez odczuwania bólu
Przyimki łączące się z Accusativem i Ablativem
Przeciągnij kursor nad przyimek aby zobaczyć przykłady i wyrażenia.
in - do (Acc), w (Abl)
(Acc) in Siciliam - do Sycylii
(Acc) in multam noctem - do późnej nocy
(Acc) in lucem - do świtu
(Acc) in meridiem - na południe
(Acc) amor in patrem - miłość do ojca
(Acc) in Pyrrhum - przeciw Pyrrusowi
(Acc) in partes tres - na trzy części
(Acc) mirum in modum - w cudowny sposób
(Acc) in formam pecuniae - gotówką
(Acc) in haec verba iurare - przysięgać na te słowa
(Acc) hunc in modum - w ten sposób
(Acc) oratio in Catilinam - mowa przeciw Katyllinie
(Acc) in diem vivere - żyć z dnia na dzień
(Abl) in Italia - w Italii
(Abl) in castris - w obozie
(Abl) in mari - na morzu
(Abl) in scribendo - pisząc
(Abl) est mihi in animo - zamierzam
(Abl) in ancoris - na kotwicy
(Abl) in hoc homine - w przypadku tego człowieka
(Abl) in dubio esse - być w rozterce
(Abl) in senectute - na starość
(Acc) in multam noctem - do późnej nocy
(Acc) in lucem - do świtu
(Acc) in meridiem - na południe
(Acc) amor in patrem - miłość do ojca
(Acc) in Pyrrhum - przeciw Pyrrusowi
(Acc) in partes tres - na trzy części
(Acc) mirum in modum - w cudowny sposób
(Acc) in formam pecuniae - gotówką
(Acc) in haec verba iurare - przysięgać na te słowa
(Acc) hunc in modum - w ten sposób
(Acc) oratio in Catilinam - mowa przeciw Katyllinie
(Acc) in diem vivere - żyć z dnia na dzień
(Abl) in Italia - w Italii
(Abl) in castris - w obozie
(Abl) in mari - na morzu
(Abl) in scribendo - pisząc
(Abl) est mihi in animo - zamierzam
(Abl) in ancoris - na kotwicy
(Abl) in hoc homine - w przypadku tego człowieka
(Abl) in dubio esse - być w rozterce
(Abl) in senectute - na starość
sub - pod, po
(Acc) sub montem succedere - podchodzić pod górę
(Acc) sub adventum - (tuż) po nadejściu
(Acc) sub imperium cadere - ulec imperium
(Acc) sub noctem - (prawie) do nocy
(Acc) sub haec dicta - po tych słowach
(Abl) sub monte - pod górą (znajduje się)
(Abl) sub Iove - pod gołym niebem (Jowiszem)
(Abl) sub adventu - w czasie nadejścia, około
(Abl) sub eodem tempore - około tego czasu
(Abl) sub imperio esse - być pod (władzą) imperium
(Acc) sub adventum - (tuż) po nadejściu
(Acc) sub imperium cadere - ulec imperium
(Acc) sub noctem - (prawie) do nocy
(Acc) sub haec dicta - po tych słowach
(Abl) sub monte - pod górą (znajduje się)
(Abl) sub Iove - pod gołym niebem (Jowiszem)
(Abl) sub adventu - w czasie nadejścia, około
(Abl) sub eodem tempore - około tego czasu
(Abl) sub imperio esse - być pod (władzą) imperium
subter - pod
(Acc) subter togam - pod togą (w prozie)
(Abl) sub testudine - pod zadaszeniem
(Abl) sub litore - poniżej brzegu
(Abl) sub testudine - pod zadaszeniem
(Abl) sub litore - poniżej brzegu
super - (po)nad, podczas, o
(Acc) super capita - ponad głowy (unieść)
(Acc) super Numidiam - poza Numidią (dalej niż)
(Acc) super cenam - podczas wieczerzy (ruch)
(Acc) super omnia - ponad wszystko
(Acc) vulnus super vulnus - rana na ranie
(Abl) super arbore sidunt - siedzieli na drzewie
(Abl) hac super re scribam - napiszę w tej sprawie
(Abl) super tali re - o takiej sprawie
(Abl) super his - w dodatku (do tych rzeczy)
(Acc) super Numidiam - poza Numidią (dalej niż)
(Acc) super cenam - podczas wieczerzy (ruch)
(Acc) super omnia - ponad wszystko
(Acc) vulnus super vulnus - rana na ranie
(Abl) super arbore sidunt - siedzieli na drzewie
(Abl) hac super re scribam - napiszę w tej sprawie
(Abl) super tali re - o takiej sprawie
(Abl) super his - w dodatku (do tych rzeczy)
Zwykle jeśli przyimek może łączyć się z oboma przypadkami, wówczas przypadek dobiera się odpowiednio do znaczenia. Accusativa używa się gdy wyrażenie przyimkowe określa cel ruchu, zaś Ablativa - określone miejsce:
in villam (Acc) - do domu, np. wszedł do wiejskiego domu (ruch)
in villa (Abl) - w domu, np. będzie mieszkał w wiejskim domu (spoczynek)
sub muros (Acc) - pod mury, np. podeszli pod mury (miasta) (ruch)
sub muris (Abl) - pod murami, np. siedzieli pod murami (spoczynek)