Konwersja dat
Aby zobaczyć datę w zapisie rzymskim, należy wybrać z listy dzień i nazwę miesiąca i nacisnąć przycisk "=". Aby przekonwertować datę z formatu rzymskiego, trzeba wybrać z listy odpowiednie skróty, składające się na zapis daty i nacisnąć przycisk "=". Opracowano na podstawie Roman Calendar © Paul Lewis 1999-2001. Więcej informacji na temat datowania poniżej.
Wczesny kalendarz rzymski
Starożytni Rzymianie pierwotnie posługiwali się wczesnym kalendarzem rzymskim, w którym 304-dniowy rok rozpoczynał się od przesilenia wiosennego (ok. 21 marca) i miał 10 miesięcy: Martius (31 dni), Aprilis (29 dni), Maius (31 dni), Junius (29 dni), Quntilis (31 dni), Sextilis (29 dni), September (29 dni), October (31 dni), November (29 dni) i December (29 dni). Nazwy ostatnich sześciu miesięcy, z których cztery są nadal obecne etymologicznie w wielu językach, pochodzą od ich miejsca w tym kalendarzu: Quintilis (5), Sextilis (6), September (7), October (8), November (9), December (10), mimo że w dziś zajmują inne pozycje.
Po 304 dniach następował nienumerowany okres zimowy. Drugi rzymski król Numa Pompilius (715-673 r. p.n.e.) wydłużył rok do 354 lub 355 dni, wprowadzając między December a Martius miesiące Februarius (28 dni) i Ianuarius (29 dni) (w tej kolejności). W 450 r. p.n.e. Februarius został przesunięty za Ianuarius. Od ok. 200 r. p.n.e. pontifex maximus miał prawo regulowania kalendarza, co szybko stało się narzędziem politycznym, umożliwiającym wydłużanie lub skracanie kadencji urzędników.
Kalendarz juliański
Za czasów Juliusza Cezara kalendarz był tak zniekształcony, że Ianuarius przypadał na jesień. W 46 r. p.n.e. grecki astronom Sosigenes przekonał Cezara do reformy kalendarza według kalendarza egipskiego. W ten sposób wczesny kalendarz rzymski został zastąpiony kalendarzem juliańskim z cyklem trzech lat 365-dniowych, po których następował rok przestępny, liczący 366 dni. Aby wyrównać różnicę powstałą z niedokładności wcześniejszego kalendarza w stosunku do pór roku, Cezar dodał 90 dni między November i Februarius do roku bieżącego (46 r. p.n.e.). Zmienił także liczbę dni w miesiącach tak, aby uzyskać rok 365-dniowy: dodał po dwa dni do Ianuarius i Sextilis, a Februarius miał 28 dni z wyjątkiem co czwartego roku przestępnego, w którym dodawano jeden dzień pomiędzy 23 i 24 dniem tego miesiąca.
Około roku 9 p.n.e. odkryto, że kapłani odpowiedzialni za obliczanie kalendarza uznawali za przestępny co trzeci, zamiast co czwarty rok. Aby naprawić błąd, do roku 8 n.e. żadnego roku nie uznawano za przestępny. Zatem latami przestępnymi po 45 r. p.n.e. były: p.n.e.: 45, 42, 39, 36, 33, 30, 27, 24, 21, 18, 15, 12, 9, n.e.: 8, 12, i co czwarty rok później. Unix-owa komenda cal niezgodnie z historią podaje, że 4 r. n.e. był rokiem przestępnym. Z czasem zmieniono nazwę miesiąca Quintilis na Iulius na cześć Juliusza Cezara, oraz miesiąca Sextilis na Augustus, na cześć cesarza Augusta.
Kalendarz gregoriański
Obecnie posługujemy się kalendarzem gregoriańskim, niewielką modyfikacją kalendarza juliańskiego. Ponieważ kalendarz juliański liczył równo 365 dni i 6 godzin, był nieco za długi. Dodatkowy czas w XVI w. spowodował przesunięcie przesilenia wiosennego z 21 marca, jak ustalono w IV w., do 11 marca. W 1582 r. papież Grzegorz XIII poprawił ten błąd, dodając 10 dni w bieżącym roku. Zarządził także, że odtąd lata podzielne przez 100 nie będą przestępne, chyba że są również podzielne przez 400. Zatem rok 1600 był przestępny zarówno według systemu gregoriańskiego, jak i juliańskiego, ale lata 1700, 1800 i 1900 były przestępne tylko w starym kalendarzu. Reforma została szybko zaakceptowana w krajach katolickich, nieco wolniej w krajach protestanckich, a w kościele prawosławnym dopiero w XX w. W Anglii i koloniach brytyjskich w Ameryce reformę przyjęto dopiero w 1752 r., co wtedy powodowało różnicę 11 dni.
Rzymskie datowanie - Kalendy, Nony i Idy
Rzymskie miesiące:
| Ianuarius | IAN. | styczeń | 29 dni |
| Februarius | FEB. | luty | 28 dni* |
| Martius | MART. | marzec | 31 dni |
| Aprilis | APR. | kwiecień | 29 dni |
| Maius | MAI. | maj | 31 dni |
| Iunius | IUN. | czerwiec | 29 dni |
| Iulius | IUL. | lipiec | 31 dni |
| Augustus | AUG. | sierpień | 29 dni |
| September | SEPT. | wrzesień | 29 dni |
| October | OCT. | październik | 31 dni |
| November | NOV. | listopad | 29 dni |
| December | DEC. | grudzień | 29 dni |
W datowaniu posługiwano się trzema specjalnymi dniami w miesiącu:
- Kalendy (Kalendas) - 1. dzień miesiąca. Stąd nazwa "kalendarz".
- Idy (Idus) - 15. dzień w długich miesiącach (31 dni), 13. w pozostałych.
- Nony (Nonae) - 7. dzień w długich miesiącach (31 dni), 5. w pozostałych. Dzień na 8 dni przed Idami (nazwa pochodzi od "dziewięć", ale Rzymianie liczyli włącznie).
Pridie Kalendas Apriles - przeddzień Kalend kwietniowych = 31 marca
Pridie Nonae Maias - przeddzień Non majowych = 6 maja
Pridie Idus Iunias - przeddzień Id czerwcowych = 12 czerwca
Ante Diem III Kalendas Iulias - trzeci dzień (włącznie) przed Kalendami lipcowymi = 29 czerwca
Ante Diem XVIII Kalendas Ianuarias Anno MCMLXVI - osiemnasty dzień (włącznie) przed Kalendami styczniowymi roku 1966 = 15 grudnia 1965
W zapisie często stosowano skróty (skróty nazw miesięcy podano powyżej):
A.D. = Ante Diem - przed dniem
PRID. = Pridie - przeddzień
KAL. = Kalendas - Kalendy
NON. = Nonae - Nony
ID. = Idus - Idy