Magna res est vocis et silentii temperamentum. - Wielką rzeczą jest wiedzieć, kiedy mówić i kiedy milczeć. | Więcej
Szyk zdaniowy

Przy tłumaczeniu zdań łacińskich trzeba pamiętać, że język ten ma specyficzny styl, wyrażający się w trochę odmiennym od polskiego szyku wyrazów. Orzeczenie przeważnie występuje na końcu zdania. Jeśli jest to orzeczenie imienne, na końcu znajduje się łącznik. Przymiotniki określające ten sam przedmiot mogą zostać rozdzielone.

Linguae Latinae patria Italia erat.
Ojczyzną języka łacińskiego były Włochy.

Sententiae Latinae in tabula scriptae puellis placent.
Napisane na tablicy sentencje łacińskie podobają się dziewczętom.

Pytania bezpośrednie

W łacinie nie ma specyficznej konstrukcji pytającej. Pytania bezpośrednie (tzn. nie należące do mowy zależnej) tworzy się na dwa sposoby:

  1. Pytania szczegółowe (na które otrzymuje się szczegółową odpowiedź) tworzy się poprzedzając zdanie słowem pytającym: cur ... ? - dlaczego ... ? quis ... ? - kto? quo ... ? - gdzie ... ?

    Quo properas? - Gdzie śpieszysz?

  2. Pytania ogólne (na które odpowiedź brzmi "tak" lub "nie") tworzy się dołączając cząstkę -ne do pierwszego słowa (chyba, że jest to jednosylabowy przyimek - wówczas dołącza się ją do następnego słowa)

    Potestisne Latine intellegere? - Czy rozumiecie po łacinie?
    Sumne infelix? - Czy jestem nieszczęśliwy?
    Ad Africamne navigas? - Czy żeglujesz do Afryki?

Językoznawcy zaliczają język polski, podobnie jak np. angielski czy niemiecki, do typu SVO (Subject - Verb - Object), czyli o generalnym szyku podmiot - orzeczenie - dopełnienie. Łacinę zalicza się do języków typu SOV, czyli o szyku podmiot - dopełnienie - orzeczenie. Jak w każdym języku fleksyjnym (także polskim), szyk jest dość swobodny, ponieważ o funkcji wyrazu decyduje jego końcówka fleksyjna, a nie pozycja w zdaniu. Przykład:

Femina pulchra virum amabat.
Piękna kobieta kochała mężczyznę.

Femina pulchrum virum amabat.
Kobieta kochała pięknego mężczyznę.

Iulia Marcum amat.
Julia kocha Marka.

Iuliam Marcus amat.
Marek kocha Julię.

Każde z poniższych zdań jest całkowicie poprawne w łacinie i oznacza Koza je trawę:

Capella herbam edit.
Capella edit herbam.
Herbam capella edit.
Herbam edit capella.
Edit herbam cappella.
Edit capella herbam.

Ponieważ w łacinie szykiem głównym jest SOV, inna kolejność może służyć położeniu nacisku, zwykle na wyrazy znajdujące się na początku zdania:

Iuliam Marcus amat.
To Julię kocha Marek.

Najczęściej odstępstwa od szyku pojawiają się w poezji, gdzie są podyktowane wymogami rytmu lub służą podkreśleniu pewnych słów, jednak w prozie najpopularniejszy jest szyk SOV. Najbardziej typową, szczegółową budowę zdania można przedstawić następująco:

podmiot - dopełnienie bliższe - dopełnienie dalsze - okoliczniki - orzeczenie

Feminae graecae fabulas de Graecia pulchrae Iuliae filiae saepe narrabant.
Greckie kobiety często opowiadały pięknej córce Julii historie o Grecji.

feminae graecae - podmiot
fabulas de Graecia - dopełnienie bliższe
pulchrae Iuliae filiae - dopełnienie dalsze
saepe - okolicznik (przysłówek)
narrabant - orzeczenie

Okoliczniki, przysłówki oraz przeczenia występują zwykle przed słowem, które określają (saepe narrabant). Przymiotniki zwykle następują bezpośrednio po rzeczownikach (faminae graecae), z wyjątkiem przymiotników rozmiaru, piękna, dobra lub prawdy, które stoją przed określanym rzeczownikiem. Jeśli rzeczownik jest określany zarówno przez przymiotnik, jak i rzeczownik, pierwszeństwo ma przymiotnik (pulchrae Iuliae filiae).